Gemeenten geven in 2018 4,8 miljard euro meer uit dan zij binnen krijgen, zo blijkt uit Gemeenten in perspectief 2014-2018 van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) in opdracht van de VNG. Dat bedrag is gebaseerd op het nu bekende overheidsbeleid. Belangrijkste oorzaak van het tekort is de decentralisatie van taken op het gebied van zorg, jeugd en participatie naar gemeenten per 2015. Gemeenten krijgen daarvoor veel minder geld dan het Rijk en de provincies ervoor nodig hadden.
Gemeenten komen in 2018 bijna 5 miljard euro tekort
maandag 12 januari 2015
3 min
Belangrijkste oorzaak
In een rapport uit 2013 berekende het COELO ook al het gat tussen inkomsten en uitgaven van gemeenten. Dat kwam toen uit op 6 miljard euro in 2017, dat is 1,2 miljard euro meer dan het COELO nu berekent voor 2018. Maarten Allers, hoogleraar economie van decentrale overheden en directeur van het COELO: ‘De belangrijkste oorzaak is dat het kabinet vorig jaar besloot om niet de gehele persoonlijke verzorging over te hevelen naar gemeenten.’ Daar komt volgens Allers bij dat gemeenten sinds het vorige rapport bezig zijn met bezuinigingen; deze brengen het verschil tussen uitgaven en inkomsten eveneens omlaag.
Tekort
In euro’s bedraagt het tekort in 2018 per inwoner 284 euro. Het tekort is niet gelijkmatig verdeeld over de afzonderlijke gemeenten, constateert het COELO, dat het onderzoek deed samen met Bruno Steiner Advies. Grote gemeenten met een centrumfunctie kampen met de grootste tekorten: 396 euro per inwoner per jaar. Ook gemeenten met een mindere sociale structuur kennen grotere verschillen tussen uitgaven en inkomsten. Van alle beleidsterreinen geven gemeenten het meest uit aan sociale bescherming, bijna een kwart. Hoe beter de sociale structuur van een gemeente, hoe kleiner het tekort. In tegenstelling tot het Rijk kennen gemeenten de plicht een sluitende begroting te hebben. Gemeenten moeten hun netto uitgaven in evenwicht hebben met hun netto inkomsten. Die laatste komen uit de algemene uitkering uit het Gemeentefonds, uit lokale belastingopbrengsten en uit overige middelen. Lokale belastingopbrengsten bieden maar nauwelijks een oplossing voor gemeenten met grote tekorten. Zelfs een verdubbeling van de lokale belastingtarieven zou geen soelaas bieden.
Uitgaven beperken
Gemeenten met tekorten moeten dus hun uitgaven beperken. Aan verslechtering van het voorzieningenniveau valt dan niet te ontkomen. Het COELO-onderzoek uit 2013 laat zien dat de meeste burgers daar wel begrip voor hebben. Bezuinigingen in het sociale domein wijzen zij echter in meerderheid af. Sinds begin dit jaar hebben gemeenten er taken bij in het sociale domein. De verwachting is dat gemeenten betere zorg kunnen bieden met minder geld dan het Rijk en provincies aan die taken besteedden. Dat vergt maatwerk. Volgens het COELO kan dat niet zonder grotere beleidsvrijheid voor gemeenten. Gemeenten kunnen tekorten op de begroting ook dichten door hun schuldenlast te laten oplopen, mits zij een goede financiële positie hebben. Dat leidt wel tot hogere rentebetalingen.
Reactie
In reactie op Gemeenten in perspectief 2014-2018 stelt VNG-voorzitter Annemarie Jorritsma dat het hard nodig is om te kijken naar de financiering van gemeentelijke taken. ‘Gemeenten zijn de motor van onze economie, in gemeenten begint de groei. Maar dan moeten we wel de brandstof hebben om die motor draaiende te houden. Gemeenten zijn nu financieel te veel afhankelijk van het Rijk.’ De VNG heeft vandaag een commissie ingesteld die voorstellen gaat doen voor vernieuwingen in de financiering van gemeenten.
Bron: VNG Magazine
