Soms moet je snoeien

Net als de auto wordt de fiets gebruikt voor allerlei motieven: woon-werkverkeer, school, uitgaan, winkelen. Parkeerduur en -locatie hangen nauw met die redenen samen: in werkgebieden zie je tijdens kantoortijden een piek met ogenschijnlijk constante aantallen geparkeerde fietsen, in woongebieden zie je datzelfde beeld maar dan vooral in de avonduren.

Dat betekent niet dat er in de tussenliggende periode niets gebeurt. Integendeel. Er is volop dynamiek: tussen de ochtend- en avondspits vertrekken bijna net zoveel fietsers als tijdens de spitsuren zelf. Onderzoek toont aan dat dit hier en daar tot ongewenste fietsparkeersituaties leidt, met name in woonstraten.

Buiten de rekken

Het is opvallend dat parkeervoorzieningen in woongebieden een betrekkelijk kleine rol spelen in de ‘tussenspitse’ dynamiek. De meeste parkeerbewegingen gedurende de dag vinden plaats op het trottoir, buiten de rekken. Zelfs als er nog plek is in de rekken, wordt er vaak buiten de rekken geparkeerd. De rekken lijken vooral in trek bij langparkeerders, en dan vooral sporadische fietsers die hun fiets weinig gebruiken. Daarmee zijn deze voorzieningen vaak voor langere perioden bezet. Uit tellingen weten we dat ongeveer 15 procent van de fietsen langer dan een maand stilstaat, uit parkeerduuronderzoek blijkt verder ook dat meer dan de helft van de geparkeerde fietsen in woonbuurten niet dagelijks wordt gebruikt en ruwweg een derde niet vaker dan eens per week.

Frederiksstraat in Amsterdam

Neem de Frederiksstraat in Amsterdam. Weinig openbare ruimte, parkeerplaatsen, een smal trottoir en etagewoningen direct aan de straat. In figuur 1 is het aantal aankomsten en vertrekken voor elk uur weergegeven voor de rekken (voorzieningen) en erbuiten. De parkeerduur van deze fietsers is in kleuren zichtbaar, een onbekende parkeerduur betekent dat deze fietsen al of nog aanwezig waren buiten de onderzoekstijden, hoogstwaarschijnlijk bewoners. In de parkeervoorzieningen is wel wat dynamiek zichtbaar, maar dit is te verwaarlozen ten opzichte van wat er buiten de voorzieningen, op de stoepen, gebeurt. Je ziet grote groepen bewoners vertrekken en weer aankomen, een paar werkenden aankomen, en tussendoor wat bezoekers. Vanaf vier uur ’s middags komen de joggers voor een rondje Vondelpark.

Figuur 1 aankomsten en vertrekken per uur en naar parkeerduur

In figuur 2 is de aanwezigheid van fietsen voor elk uur weergegeven naar parkeerduur. Hoewel in de aanwezige voorzieningen nog wel wat ruimte was, speelt de meeste beweging zich af in de openbare ruimte: werkenden en bezoekers kiezen vooral voor los parkeren. Ook opvallend: het merendeel van de fietsen in de rekken bleef die dag ongebruikt, maar erbuiten stonden nóg meer fietsen. Daarmee moet het beeld dat langparkeerders in woongebieden een voorkeur hebben voor de rekken wel iets worden bijgesteld: ook buiten de rekken zijn de aantallen hoog. Het relatieve verschil is dat verwaarloosde fietsen die los of tegen bomen en hekken staan eerder weggehaald worden dan fietsen in rekken. Relatief, want als de rekken niet schoon gehouden worden, slibben deze ook dicht. Het beeld van de Frederikstraat wijkt niet af van andere woonstraten in de oude 19e-eeuwse wijken in de grote steden. Overal is ditzelfde beeld zichtbaar. Een fietsparkeerdruk van 200 tot 300 procent is hier bijna standaard geworden.

Figuur 2 Aanwezigheid naar parkeerduurklasse binnen en buiten de rekken

Het zijn weinig hoopgevende getallen. Het aantal fietsen in de stad neemt nog steeds toe. Niet alleen dat, fietsen nemen ook meer ruimte in. Inmiddels is volgens het CROW 40 procent van het aantal fietsen een bakfiets of ‘kratfiets’. Het wordt dus steeds moeilijker te voldoen aan de parkeervraag. De ruimte is beperkt, extra rekken komen soms op plekken waar niet iedereen wil parkeren en vaak ook niet hoeft te parkeren. Je kunt immers ook nog steeds gewoon los voor de deur staan. Recente parkeerdrukgegevens laten dan ook zien dat het eerste effect van extra rekken niet minder fietsen buiten de rekken is maar een lagere bezettingsgraad van deze rekken.

Buurtstalling

Daarmee is parkeerdruk gestuurd fietsbeleid achterhaald en is het tijd om te richten op een parkeerduur gestuurd beleid. Permanent aanwezige fietsen horen niet thuis op de beste, duurste plekken in de openbare ruimte. Die stal je maar in een buurtstalling op een paar minuten lopen. Met deze maatregel haal je gelijk 30 procent van de fietsen van straat. Fietsen is een groot goed, maar meer bewust fietsparkeergebruik is een noodzaak. Regulatie van het fietsparkeren is daarbij onafwendbaar, er is simpelweg geen andere manier om de straten toegankelijk te houden voor andere weggebruikers. Soms moet je snoeien.

Door Jacob de Vries, Trajan. Dit artikel is verschenen in Verkeer in Beeld 03/2018.