Stadstoegang: preventie versus signalering

Beweegbare afsluiting

Het stadserf van een stad heeft vaak meerdere toeritten. Elke toerit wordt voorzien van een beweegbare afsluiting, zoals een bollard (zo'n paal die uit de grond komt) of een andere fysieke afsluiting, zoals een slagboom. Die afsluiting wordt geopend en gesloten door een controller: een kleine computer die de randapparatuur zoals sensoren en identificatiemiddelen met elkaar verbindt. De controller is verbonden met de server via een beveiligde Internet-verbinding. Via de server worden de rechten beheerd van de verschillende doelgroepen en kan ook de toegang op afstand geopend en gesloten worden. De voertuigen en personen worden herkend met apparaten die ook met de controller verbonden zijn. Denk daarbij aan kentekencamera's en RFID-lezers die ook vanaf vijf tot tien meter voertuigen kunnen herkennen aan de hand van een RFID-label dat in of aan het voertuig is aangebracht. Om de toerit veilig te maken, zijn er ook extra voorzieningen, zoals een verkeerslicht, veiligheids-lussen en een intercominstallatie. De controller verbindt al die apparatuur met elkaar en zorgt dat voertuigen met de juiste rechten veilig en snel het stadserf op kunnen rijden. Als de verbinding van de controller met de server wordt verbroken, dan kan de controller toch nog zelfstandig doorwerken doordat alle relevante gegevens lokaal in de controller worden opgeslagen.

Wat levert zo'n toegangscontrolesysteem voor voertuigen op?

Door dit systeem wordt het centrum van de stad beschermd tegen verkeer dat er niet hoeft te zijn. De doorstroming van verkeer dat er wel hoort te zijn wordt daardoor verbeterd. Bewoners en bezoekers die er komen werken of winkelen kunnen zich veilig en comfortabel door de stad bewegen. Leveranciers kunnen alleen binnen bepaalde tijden hun klanten beleveren waardoor onveilige situaties worden vermeden. Bussen kunnen eenvoudig hun route, zonder vertraging, rijden. Alleen taxi's met de juiste licentie krijgen toegang, waardoor snorders en illegale taxi's geen kans krijgen om mensen lastig te vallen. En bij incidenten is er voldoende mogelijkheid voor nood- en hulpdiensten om tijdig ter plekke te zijn.

Kortom: zo'n systeem zorgt voor veiligheid en een prettige leefomgeving. 

Zijn er ook nadelen?

Net zoals elk systeem dat in gebruik wordt genomen, is het ook voor dit systeem van dynamische afsluiting belangrijk dat het goed ingericht en beheerd wordt. Enig onderhoud is daarnaast gewend. En daarnaast zijn er altijd mensen die het verkeerslicht negeren en bijvoorbeeld proberen een bus te volgen. Nadat het verkeerslicht op rood staat, en alle omliggende veiligheids sensoren akkoord geven gaat de bollard echter onherroepelijk omhoog, waardoor schade aan het voertuig en de installatie kan ontstaan. Automobilisten beroepen zich er dan soms op de het verkeerslicht nog op groen stond en stellen de gemeente dan aansprakelijk voor de schade.

Nedap’s MOOV kent echter een geïntegreerd logboek waarin exact wordt vastgelegd wat de volgorde van gebeurtenissen is: als het verkeerslicht op rood staat, gaat de paal pas omhoog. En vaak zijn er ook camerabeelden die dit bevestigen.

Wat zijn de alternatieven?

Er zijn natuurlijk ook alternatieven denkbaar voor het installeren van een volledig systeem voor stedelijke toegangscontrole. Sommige gemeenten kiezen bijvoorbeeld voor een volledige afsluiting van toeritten. Plantenbakken of vaste palen verhinderen dat verkeer een straat in kan rijden. Dit is een heel drastische maatregel die ervoor zorgt dat de verkeerscapaciteit niet benut wordt en dat leveranciers en bewoners onnodig gefrustreerd worden.

Een ander alternatief is juist volledig vrijgeven van de toerit en enkel borden te plaatsen die misbruik van de toerit moeten voorkomen. De praktijk leert dat deze methode weinig effectief is en snel leidt tot misbruik van de toerit.

Een variatie op het 'vrije alternatief' is dat de toerit wordt voorzien van kentekencamera's. De camara's lezen van elk voertuig het kenteken en hebben daarnaast een lijst van kentekens die toegang hebben tot het stadserf. Auto's waarvan het kenteken gelezen wordt en die er niet horen te zijn, krijgen na verificatie van de beelden een boete toegestuurd. Het idee van dit alternatief is dat de stad zijn open karakter behoudt, dat er minder investeringen mee gemoeid zijn en dat er minder onderhoudskosten zijn en dat misbruik van de toeritten toch ontmoedigd wordt. Een oplossing als deze wordt wel een 'zachte afsluiting' genoemd. Een aantal gemeenten in Nederland overweegt over te stappen van 'dynamische afsluitingen' (met bollards) naar 'zachte afsluitingen' op basis van kentekenherkenning.

Laten we de voordelen en nadelen van zogenaamde dynamische en zachte afsluitingen nog eens op de rij zetten om zo een betere afweging te kunnen maken tussen deze twee variaties.

Preventieve werking

Het voordeel van een dynamische afsluiting gekoppeld aan een goed toegangscontrolesysteem is dat alleen de voertuigen die binnen mogen komen ook daadwerkelijk binnenkomen. Voertuigen die er niet horen te zijn komen daadwerkelijk niet binnen. Taxi's zonder keurmerk, verdwaalde bezoekers en joyriders kunnen niet voor onveilige situaties zorgen. Het is erg optimistisch te veronderstellen dat het uitdelen van boetes uiteindelijk zal resulteren in een preventieve werking. Nederland heeft een rijke historie als het gaat om stevig beboeten van snelheidsovertreders, maar in de praktijk houdt lang niet iedereen zich aan de maximum snelheid. Voor leveranciers kan het een financiele overweging zijn om de boetes juist te accepteren. En veel mensen zijn zich er soms niet eens bewust van dat ze een overtreding begaan.

Er wordt tevens geen terugkoppeling gegeven door het orgaan dat boeten uitgeeft (CJIB) of boeten werkelijk worden geïnd of worden geseponeerd. Voor echte preventie is een dynamische afsluiting wellicht de beste oplossing.

Inkomsten genereren

Boetes uitdelen zou als voordeel kunnen hebben dat het systeem enige inkomsten genereert. Voorwaarde is wel dat de boetegelden dan ten goede komen aan de gemeente. En dat blijkt vaak niet het geval. Er is ook sprake van een tegenstelling in de argumentatie voor een 'zachte afsluiting': als de preventieve werking van een dergelijke oplossing afdoende zou zijn, dan zou er amper sprake moeten zijn van inkomsten. Als de preventieve werking er niet afdoende is, dan wordt tenminste de schijn gewekt dat er inkomsten worden gegenereerd ten koste van de veiligheid van bewoners en bezoekers van de stad.

Een dynamische afsluiting biedt wellicht meer constructieve opties om enige inkomsten te genereren die niet ten laste gaan van de burgers en die ten gunste komen aan de gemeente. Zo zou een kleine vergoeding gevraagd kunnen worden voor de toegang tot het stadserf door taxi-chauffeurs, leveranciers of bezoekers van bewoners.

Privacy

Het voordeel van een dynamische afsluiting in het kader van de privacywetgeving is dat er alleen gegevens verwerkt wordt van mensen die daadwerkelijk toegang krijgen tot het gebied. Bij een zachte afsluiting moet in principe elk kenteken worden gelezen, hetgeen wellicht tot vragen kan leiden bij burgers over nut- en noodzaak van een dergelijk systeem.

Identiteit én tijd

Een goede dynamische afsluiting beslist op basis van identiteit en tijd of iemand toegang krijgt. Voor diverse doelgroepen kunnen diverse tijden worden ingegeven. Leveranciers krijgen alleen op bepaalde momenten van de dag toegang. Andere doelgroepen, bijvoorbeeld de brandweer, kan dag en nacht toegang krijgen.Maar uiteraard wordt ook voor deze doelgroepen het gebruik vastgelegd, zodat misbruik door individuen binnen overheids-gerelateerde diensten ook gedetecteerd wordt.

Het achterliggende toegangscontrole systeem maakt het mogelijk om een meer variabel en geavanceerd toegangsbeleid in te voeren. Een open en welkome stad als het kan. Een meer restrictief beleid als het nodig is.

Terreurdreiging

Dat laatste is in deze tijden helaas soms ook noodzakelijk. Burgers in een stad hebben recht op een prettige en open leefomgeving, maar ze hebben ook recht om beschermd te worden. Bij evenementen in de binnenstad (markten, concerten, demonstraties, braderieën, koopzondagen) waarbij veel mensen samenkomen, lijkt het steeds belangrijker te worden om deze doelgroepen te beschermen. Ongeautoriseerde voertuigen moeten dan buiten gehouden kunnen worden. Voertuigen van politie, veiligheidsdiensten en hulpdiensten moeten preventief en bij incidenten juist onbelemmerd toegang kunnen krijgen.

Al meer dan tien jaar levert Nedap systemen voor toegangscontrole in steden in Nederland en daarbuiten. Het systeem, met de naam Nedap MOOV, bestaat uit een cloud based server waarop steden toegangsrechten kunnen toekennen aan verschillende doelgroepen en daarnaast ook de toegangen kunnen beheren. Het systeem maakt het bijvoorbeeld mogelijk dat leveranciers in bepaalde venstertijden winkels kunnen bevoorraden. Taxi's die voldoen aan een keurmerk kunnen passagiers ophalen. Politie en hulpdiensten zijn indien nodig snel ter plekke. Maar auto's die er niet horen te zijn, worden uit het centrum geweerd. Winkelend en werkend publiek kan zich zo veilig door de stad bewegen. Nedap gaat er graag met u over in gesprek, neem contact op.