Weg van het knelpuntdenken

Suboptimale oplossingen

Want door teveel naar de knelpunten te kijken, komen we tot suboptimale oplossingen. Het oplossen van het ene knelpunt leidt vaak weer tot een volgend knelpunt elders. Het aanleggen van extra asfalt heeft een aanzuigende werking op mensen die nu de auto laten staan en leidt er toe dat mensen verder van hun werk gaan wonen.

Welke kwaliteit streef je na

De indicatoren die de laatste jaren worden gebruikt voor verkeer- en vervoerplannen zijn een afspiegeling van de knelpuntgerichte benadering. Voertuigverliesuren, trajectsnelheden, filekansen etc. worden gebruikt om de kwaliteit van de bereikbaarheid te meten. Het streven naar een zo efficiënt mogelijk verkeer- en vervoersysteem dat deze indicatoren weerspiegelt, is echter geen doel op zich. Wat ontbreekt zijn ideeën over de rol die het verkeer- en vervoersysteem kan spelen in het oplossen van bredere economische, sociale en ruimtelijke problemen. Wat een goed functionerend verkeer- en vervoersysteem is, kan niet los worden gezien van deze hogere doelen. Uit het oogpunt van een efficiënt verkeer- en vervoersysteem is het bijvoorbeeld niet wenselijk om openbaar vervoer aan te bieden naar kleine kernen op het platteland om dat dit teveel geld kost, maar vanuit sociaal oogpunt kan dit juist wel wenselijk zijn. Welke kwaliteit van bereikbaarheid je nastreeft hangt af van wat je als maatschappij belangrijk vindt. Een duidelijkere koppeling tussen verkeer- en vervoerbeleid en bredere maatschappelijke doelstellingen is gewenst. De vraag is hoe doe je dat?

Reis is niet het doel

Het verkeer en vervoersysteem is er niet voor zichzelf, maar stelt mensen in staat om voor hun relevante activiteiten te ontplooien, zoals naar het werk gaan, vrienden ontmoeten of het theater bezoeken. Het doel is de bestemming en niet de reis. Toch kijken we nog veel te weinig naar de bestemmingen in ons beleid. Een andere benadering van bereikbaarheid biedt uitkomst. Door bereikbaarheid te definiëren als het aantal te bereiken activiteiten binnen een bepaalde reistijd met een bepaald vervoermiddel, wordt bereikbaarheid niet alleen bepaald door de kwaliteit van het verkeer- en vervoersysteem (hoe snel kom ik op een bepaalde plek?), maar ook door de ruimtelijke structuur (wat kan ik op die plek bereiken?). Op die manier is een integralere afweging mogelijk van beleid, waarbij niet alleen gekeken wordt hoe we de bereikbaarheid van plekken kunnen verbeteren door investeringen in infrastructuur, maar ook door nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen te situeren op plekken waar nu al veel mensen kunnen komen.

 
Bereikbaarheid

Het op deze manier kijken naar bereikbaarheid leidt tot een andere kijk op vraagstukken op het gebied van verkeer en vervoer en gebiedsontwikkeling. De Zuidas van Amsterdam heeft veel last van de files, maar gemeten in het aantal mensen dat daar kan komen is de Zuidas de best bereikbare plek van de regio, vandaar dat veel bedrijven daar nog steeds graag willen zitten. Als je op die manier naar de grote woningbouwopgave in Almere kijkt kom je tot andere ideeën. De bestaande plannen richten zich vooral op uitbreiding van capaciteit van de bestaande weg en spoorverbindingen tussen Amsterdam en Almere. De ontwikkeling van Almere tot een complete stad vraagt juist een bredere benadering van bereikbaarheid. Hoe kunnen we de bereikbaarheid van Almere zo verbeteren dat de stad aantrekkelijker wordt voor economische activiteiten waardoor meer Almeerders een baan kunnen vinden in de eigen gemeente en de wegen naar Amsterdam minder vol worden? Om activiteiten naar Almere te trekken, moet de netwerkpositie worden verbeterd. Het verbeteren van bestaande verbindingen brengt voor mensen in Almere niet of nauwelijks nieuwe bestemmingen binnen bereik en maakt Almere ook niet bereikbaar als vestigingslocatie vanuit andere delen van de Randstad. Almere wordt alleen een interessantere vestigingslocatie als het (bijvoorbeeld net als Utrecht) een kruispunt wordt van verbindingen.

Bredere definitie bereikbaarheid

Het pleidooi richting overheden is om een bredere definitie van bereikbaarheid te hanteren en deze te koppelen aan de maatschappelijke doelen die ze nastreven. Maar ook burgers zouden we meer bewust moeten maken van deze manier van kijken naar bereikbaarheid. Zou het niet mooi zijn als er in navolging van het energielabel voor woningen ook een bereikbaarheidslabel komt, wat aangeeft hoe goed de bereikbaarheid van voorzieningen, werkgelegenheid en recreatie is vanuit een woning. Op die manier kan de burger bij de koop van een nieuw huis zelf afwegen wat hij overheeft voor een bepaalde bereikbaarheid en als hij ervoor kiest om in de file te staan hoeft de overheid het knelpunt niet op te lossen.

Tekst: Thomas Straatemeier, adviseur - Goudappel Coffeng BV
 

Terug naar overzicht nieuws >>>