Als Max Verstappen door de woonwijk

Het gaspedaal nog íets dieper ingedrukt. Sommige automobilisten gedragen zich als de Max Verstappen van de wijk, wanneer ze met 50 kilometer per uur strak door de bocht scheuren. Eenmaal voorbij de bocht doemt er in de verte iets op. Het verkeerslicht verandert voor hun ogen, als een fata morgana in een pitstop. Het licht springt op groen. Binnen enkele seconden laten ze de andere automobilisten achter zich. Vol gas maar weer!

Buurtbewoners ergeren zich aan hardrijders in hun wijk, zo stelt het CBS in haar veiligheidsmonitor. Dit onderzoek meldt dat ruim een kwart van de Nederlanders zich ergert aan hardrijders, en vindt dat deze moeten worden aangepakt. Tijd om nog meer handhavers, drempels en flitspalen uit de kast te halen?

Ik kan, dus ik doe

Als je iedere dag over hetzelfde stukje asfalt rijdt, weet je precies hoe scherp je de bocht kunt nemen. Niet zo gek dus, dat het vaak bewoners zijn die te hard rijden in hun eigen wijk. Ze kennen de wijk door en door, en denken dus te weten hoe hard ze er kunnen. Daarnaast lokt het wegontwerp soms verkeerd gedrag uit. Sommige wegen zijn ooit ingericht als die typische 50 km/u weg: breed, recht, en oh zo aantrekkelijk om overheen te racen. Niet alleen ontstaan hierdoor vergissingen, waarbij we de 30 km/u weg foutief interpreteren als 50-weg, we krijgen hierdoor ook het gevoel dat we te hard kúnnen rijden.

Gevaarlijk? Zeker, maar vaak voelt dit niet zo. Een deken van zelfoverschatting, die ons (functioneel) beschermt tegen onzekere gevoelens, laat ons in de waan dat wij in staat zijn om met een noodvaart door de buurt te rijden.

Handhavers en flitspalen?

Dan zetten we toch gewoon wat extra flitspalen neer, plaatsen we wat drempels en laten we meneer agent op de hoek van de straat bekeuringen uitdelen?

Ondanks dat we gevoelig zijn voor straf, doet een boete van een paar tientjes op zichzelf weinig. Het is met name de ingeschatte pakkans die ons gedrag beïnvloedt. Een simpele flitspaal of een agent die zo af en toe op de straathoek staat, pakt ons gedrag daarom niet altijd effectief aan. Daarnaast wordt het gedrag puur en alleen bepaald door een externe prikkel. Met andere woorden, zijn we de flitspaal voorbij? Dan rijden we net zo hard door.

Uit de psychologie blijkt dat belonen vaak beter werkt dan straffen. Als we voor goed gedrag beloond worden, leren we aan dat we dit gedrag moeten herhalen, waardoor op den duur een gewoonte ontstaat. Een beloning hoeft niet altijd fysiek te zijn. We zijn ook gevoelig voor sociale beloningen, zoals goedkeuring van anderen. Dit is een evolutionair overblijfsel van toen sociale goedkeuring nog cruciaal was voor overleving. Denk maar aan kuddedieren: wordt een kuddedier verstoten, neemt de kans op overleving significant af.

Deze fysieke én sociale beloning kun je inzetten om hardrijders te bereiken, zodat ook zij zich aan de snelheid binnen de bebouwde kom houden.

Een positieve insteek

Iets dat doet denken aan de flitspaal, maar een positieve en ludieke insteek heeft, is de Safety-safe. De Safety-safe is bedoeld om hard rijden aan te pakken en creëert tegelijkertijd sociale cohesie in een wijk of straat (de sociale beloning). Iedereen die zich in een bepaalde periode op een aangewezen weg aan de snelheidslimiet houdt, zorgt ervoor dat er geld in een digitale spaarpot wordt bijgeschreven. Dat gespaarde bedrag wordt vervolgens besteed aan een door de inwoners gekozen doel, denk aan een bankje of speeltoestel in de wijk. Uit eerdere inzetten in zes gemeenten in Noord-Brabant bleek dat het aantal hardrijders door deze aanpak met gemiddeld 25% afnam.

Meer weten over de Safety-safe? Neem contact op met collega Kim Ruijs, k.ruijs@xtnt.nl.