Blog: Deadlock op de Zuidas, de limiet is bereikt

Wat is ervoor nodig om mensen zover te krijgen dat ze de auto laten staan? Dat is de hamvraag waar ontwikkelaars van Mobility as a Service (MaaS) mee worstelen. Hoewel niemand graag dagelijks rij aan rij in de file staat, zijn we er zo aan gewend dat we het ongemak voor lief nemen. Dat geldt ook voor de medewerkers van de grote multinationals aan de Amsterdamse Zuidas, waar in de spits niet zelden sprake is van een heuse 'deadlock', een verkeersinfarct.

Niet alleen de forenzende medewerker ondervindt die dagelijkse hinder. Ook diens werkgever lijdt schade. Niet voor niets hebben de tien grootste werkgevers aan de Zuidas de handen ineengeslagen en met de gemeente een intentieverklaring getekend. Die komt erop neer dat de gemeente werk gaat maken van MaaS en dat de werkgevers gaan experimenteren met de ontwikkelde mobiliteitsdiensten.

Gebruik in plaats van bezit

Dat is een belangrijk voornemen, maar de vraag rijst waarom medewerkers die dagelijks twee uur kwijt zijn aan stilstaan om vervolgens nog eens een halfuur te moeten zoeken naar een parkeerplaats, niet zelf besluiten dat het anders moet. Op die vraag bestaat geen eenduidig antwoord.

Mensen wijken niet graag af van hun gewoonten. De auto wordt nog vaak gezien als een verworven recht en geeft veel mensen een gevoel van vrijheid. Millennials zijn daarop een uitzondering. Die groep is sneller geneigd gebruik en beschikbaarheid boven bezit te stellen. Een auto delen is voor hen een kleinere stap dan voor de groep tussen veertig en vijfenzestig jaar.

Intrinsieke motivatie

Van verschillende projecten die erop zijn gericht het gebruik van de fiets te stimuleren, hebben we geleerd dat een financiële stimulans kan helpen. Door mensen met gefietste kilometers te laten sparen voor een elektrische fiets gaan de deelnemers vanzelf wennen aan hun nieuwe routine en er de voordelen van ontdekken. Een verbeterde conditie bijvoorbeeld, minder vermoeidheid en meer energie. De motivatie wordt daardoor na verloop van tijd intrinsiek, zodat voor het nieuwe gedrag niet langer een externe prikkel nodig is.

Maar ook dat geldt niet voor iedereen. Hoewel het probleem dat de medewerkers op de Zuidas ervaren een collectief probleem is, gaan verschillende groepen daar verschillend mee om. Een grote groep, misschien wel de grootste, gaat pas mee in de nieuwe benadering van mobiliteit als de beschikbare MaaS-diensten betrouwbaarder zijn dan de auto en het gebruiksgemak en comfort dat van in- en uitstappen voor de deur evenaart.

Eén app voor alle vormen van mobiliteit

Dan hebben we het over een dienst die alle aspecten van mobiliteit bijeenbrengt in een enkele app op de telefoon van de gebruiker. De trein, de bus, de tram, de metro natuurlijk, maar ook taxi’s, deelauto’s, huurfietsen en huurauto’s. Geen app die de gebruiker een advies geeft, maar die de complete reis van A naar B regelt, verzorgt en alle gebruikte diensten automatisch afrekent. En als er ergens onderweg een kink in de kabel komt, dan wordt dat onderdeel van de reis aangepast zodat de gebruiker geen tijd verliest en er geen hinder van ondervindt.

Nog een stap verder is dat zo’n app ook de agenda van de gebruiker kent. Zo kan een reis al gepland worden voor de gebruiker erom vraagt, en misschien nog wel belangrijker, ook veel efficiënter worden gepland. Om een voorbeeld te noemen: de app ziet dat de gebruiker morgen van Amsterdam naar Utrecht moet voor een afspraak met een andere gebruiker, die ook vanuit Amsterdam moet komen. De app zal dan adviseren in Amsterdam af te spreken en zo twee gebruikers een onnodige reis besparen.

Lees ook: Van sensordata naar regionale MaaS-app

Vervoer verduurzamen

Maar zover zijn we nog niet, terwijl het mobiliteitsprobleem aan de Zuidas wel hand over hand toeneemt. Het gemeentelijk vervoerbedrijf (GVB) zit al aan de limiet van zijn capaciteit. De parkeergelegenheid is volledig overboekt. De werkgevers aan de Zuidas hebben daarom haast. Als er niet snel verbetering komt wordt het voor medewerkers steeds minder aantrekkelijk om er te werken. Bovendien hebben al die bedrijven klimaatdoelen die niet worden gehaald als ze hun vervoer niet verduurzamen.

De Zuidas brengt MaaS in een stroomversnelling

De tijd is daarom rijper dan ooit voor gezamenlijke investeringen van het bedrijfsleven langs de Zuidas en de gemeente Amsterdam. Dit gedeelde belang heeft in totaal maar liefst zestig partijen bijeengebracht om mobiliteitsdiensten te ontwikkelen die het gemak van de auto moeten overtreffen. Startups, ov-partijen, leveranciers van mobiliteitskaarten en systeemintegratoren zoals CGI werken samen met lokale overheden en verkeerspsychologen aan de mobiliteit van de toekomst.

We bewegen langzaam maar zeker naar een andere samenleving. Van rookvrije werkplekken gaan we naar rookvrije steden. Ook het verbruik van fossiele brandstoffen wordt maatschappelijk steeds minder aanvaardbaar. Milieuzones in Rotterdam, Amsterdam en Utrecht zijn de eerste concrete stappen in die richting en een enorme steun in de rug voor MaaS. Nu ook de top van het Nederlandse bedrijfsleven zich gaat inspannen voor het verduurzamen van mobiliteit, kan de ontwikkeling van MaaS-diensten in een flinke stroomversnelling komen. De mensen van Zuidas kijken er alvast reikhalzend naar uit.

Over de auteurs

Menno Kooistra is Vice President Transport, Post & Logistics bij CGI en gespecialiseerd in IT Risk Management, Data Analytics en Digital Transformation. Onder zijn verantwoordelijkheid werkt CGI aan de mobiliteitsvraagstukken van de Zuidas.

Laurens Lapré is Vice President Consulting Expert Smart Mobility bij CGI en gespecialiseerd in gedragsverandering in het verkeer en vervoerdomein. Een van zijn aandachtsgebieden is MaaS.

Over de Zuidas 

Kleine projecten, gericht op een homogene groep of een specifieke regio kunnen succesvol zijn met bijvoorbeeld een financiële stimulans voor de deelnemers. In een gebied met de omvang en mobiliteitsdruk van de Zuidas ligt dat ingewikkelder. Daar lijkt toch vooral het MaaS-alternatief de voordelen van de auto te moeten overtreffen voor er voldoende acceptatie is.

De Zuidas toont ook aan dat brede, landelijke acceptatie van MaaS niet kan zonder de inzet en investeringen van de top van het Nederlandse bedrijfsleven tezamen met regionale en landelijke overheden. In Amsterdam wordt de voortrekkersrol nu vervuld door Accenture, Deloitte, ABN Amro, Arcadis, CGI, Rai Amsterdam, Van Doorne, Vesteda, Vrije Universiteit, Loyens & Loeff en het VU Medisch Centrum.

Meer informatiebronnen

• Een verkenning van reizigersbehoeften, gedrag en opinies rond MaaS, een studie van de Zuidas: https://zuidas.nl/cms/wp-content/uploads/2018/07/Bijlage-7-Doelgroepen-en-drijfverenonderzoek-Zuidas.pdf

• De Amsterdamse Zuidas als Smart Mobility Living Lab: https://www.verkeersnet.nl/smartmobility/24118/amsterdam-is-alvastbezig-files-toekomst/#_blank

• In Utrecht doneerden fietsers in het project Utrecht in Beweging hun gespaarde punten aan een goed doel: http://utrecht.inbeweging.eu/nieuws

• De opbrengst van de marktconsultatie door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voor de MaaS-pilots die dit najaar starten: https://dutchmobilityinnovationscom/spaces/1105/maas-regionalpilots/files/16730/opbrengst-marktconsultatiemaaspilots-pdf

• Forse reizigersgroei voor GVB: https://over.gvb.nl/nieuws/forse-reizigersgroei-voor-gvb-in-2017/