In het decembernummer van Verkeer in Beeld reageren Lindy Molenkamp van de provincie Overijssel en Erik Mansvelder van de Grontmij op de stelling “Versobering van de infrastructuur biedt kansen voor verbetering verkeersveiligheid”. Lindy ziet die mogelijkheid voor verbetering-door-versobering o.a. door te stoppen met slimmigheden die de rijtaak ingewikkelder maken, en door in plaats van uitgaven aan dure hardware meer te besteden aan campagnes voor veiliger verkeersgedrag. Erik ziet gewenst gedrag graag bevorderd door een geloofwaardige, herkenbare en uniforme inrichting, gecombineerd met het kweken van bewustzijn via onderwijs, media en rijopleidingen. Ook ziet Erik een taak voor de wegbeheerders in het vermijden van overbodige informatie voor weggebruikers.
Reactie Verkeer-Zien op Standpunt Ingenomen Verkeer in Beeld Magazine
dinsdag 18 maart 2014
5 min
Slimmigheden
De schrijvers snijden belangrijke punten aan, maar er lijkt ons veel meer over te zeggen. Bijvoorbeeld dat die dure ‘slimmigheden’ vaak ‘moeten’ vanwege al te strikte richtlijnen. ‘Slimmigheden’ die de wegbeheerder ter plekke soms gewoonweg niet kwijt kan of als ze dan toch moeten juist averechts uitpakken. De hierboven aangehaalde ideeën lijken dan voor de hand te liggen: stoppen met het ingewikkelder maken van de rijtaak en ‘overbodige’ informatie vermijden. Maar wat is ingewikkeld, en wat is overbodig? Hoe maken we dat uit? En hoe kunnen we van te voren inschatten welke versobering bijdraagt aan een doeltreffende weginrichting?
Effecten
We zijn gewend om ‘voor’ de weggebruiker te ontwerpen, alsof we echt wel genoeg weten over de effecten van onze weginrichting op verkeersgedrag. Maar eigenlijk weten wij van de verkeerstechniek maar weinig over die effecten. Om te beginnen gaan we er meestal aan voorbij dat – en vooral hoe – weggebruikers haast alle informatie over de weg en de omgeving visueel binnenkrijgen, terwijl dat toch goeddeels bepalend is voor het actuele verkeersgedrag. Hoe beleven bestuurders hun visuele omgeving?
Bestuurdersoog
We moeten de wegomgeving natuurlijk beschouwen vanuit hun gezichtspunt; ten eerste letterlijk: hun oogpositie – met alle perspectivische schaal- en andere voorwaarden die daaruit volgen. De lokale wegomgeving biedt zich aan een bestuurdersoog aan als een ‘tafereel’. De informatie daaruit wordt pas in het brein verwerkt tot een ‘model’ dat de bestuurders ‘beleven’. Zo’n modeltafereel is afgeleid uit het in de voorruit aangeboden tafereel en de eigenschappen daarvan. En – dat voorruittafereel is heel wat anders dan een plattegrond! We moeten vooral niet denken vanuit ‘horizontale’ plattegronden, maar vanuit het ‘verticale’ aanzicht van het voorruittafereel – en dat dan heel precies zoals zich dat aanbiedt aan het oog van een bestuurder.
Meer dan een kale weg
Wegontwerpen gaan daarbij meestal alleen over de kale weg, rijbaan plus berm. Maar een weggebruiker ziet veel méér dan die kale weg; de hele omgeving speelt een rol, vooral bij de niet-autosnelwegen. Helaas ontbreekt het meestal aan inzicht in de rol van zo’n ‘totaaltafereel’. Als je dan met louter gezond verstand te werk gaat komt een idee al gauw los te staan van wat recente wetenschap en eeuwen van visueel ambacht hebben opgeleverd. Pas met meer inzicht in het waarnemingsproces bij zulke taferelen kunnen we ook meer zeggen over hoe de inrichting van weg en omgeving daarop kunnen uitwerken. Dan valt ook beter te beoordelen hoe versobering van de infrastructuur nuttig kan zijn voor veilig verkeersgedrag.
Meer aandacht
Sinds kort wil Verkeer-Zien 1 in de verkeerswereld meer aandacht opwekken voor bepaalde visueel-technische kanten, uitgaande van wat daarover al voorhanden is uit wetenschap en ambacht. Onze eigen inbreng is daarbij de nadruk op het begrip ‘tafereel’ – en dan vooral modeltafereel – en de toepassing daarvan op praktijksituaties. Inmiddels hebben we al wat ervaring opgedaan bij enkele concrete locaties, waarbij we onze inzichten konden toetsen en omzetten in praktische adviezen.
Veel werk te verzetten
Er valt natuurlijk nog veel werk te verzetten voordat wij (en dan bedoelen we de hele verkeerswereld) echt genoeg kennis en inzicht hebben om met dit soort uitgangspunten voor elk geval een doeltreffend 2 ontwerp van weg-en-omgeving te kunnen maken. Toch kunnen wegbeheerders nu al een rol spelen door onderhoudswerken en/of herinrichtingsprojecten ook eens te toetsen aan door ons aangevoerde visueel-technische uitgangspunten. Door de ervaringen te delen kunnen we allicht meer kennis en praktische vaardigheden ontwikkelen. Versobering van de infrastructuur kon dan wel eens wel eens verrassende mogelijkheden opleveren.
1 Verkeer-Zien is een samenwerkingsverband tussen VMC Beleids- en Procesmanagement en IWACC Tafereelonderzoek/Verkeer Visueel. We richten ons op het analyseren van praktijksituaties vanuit de tafereelbenadering, om daarmee tot goede diagnoses en nuttige adviezen te komen. Zie:http://www.verkeerzien.nl/pub/UitgangspuntenNS.pdf.
2 We bedoelen vooral een ontwerp dat door de impact van het hele wegtafereel een gunstige invloed heeft op het handelen van de bestuurder. Een invloed, niet louter gericht op het rijcomfort, maar vooral op wat in de gegeven omgeving gewenst gedrag is.
Auteurs: Max van Kelegom, Ruurd en Mieke Groot - Adviseurs en onderzoekers Verkeer-Zien
