Bij het opschalen van het ov wordt uitgegaan van `goed´, ´redelijk´ of ´verstandig´ gedrag van de reizigers. Maar de vraag is of het realistisch is dat reizigers zich zo gaan gedragen. Je kunt best veel van reizigers vragen, mits het redelijk, proportioneel en uitvoerbaar is. En het voorgestelde beleid is noch redelijk, noch proportioneel, noch uitvoerbaar.

Door Hans Voerknecht

Is het redelijk dit gedrag te vragen?

Het is niet redelijk omdat het uitgaat van een zeer beperkte set als noodzakelijk gekenmerkte reisargumenten. Daarbij worden bijvoorbeeld bezoek aan strand, natuur of recreatieplas of vrienden als niet noodzakelijk gekenmerkt.

Maar die bezoeken worden natuurlijk steeds essentiëler en noodzakelijker. Het is noodzakelijk voor een mens, ook om de werkprestatie door de week te kunnen vervullen, om zich te kunnen ontspannen, zorgeloos te voelen en gezellige contacten te hebben. Dus dat worden steeds meer echt noodzakelijke reizen, waarvan de overheid niet mag verordonneren dat ze niet noodzakelijk zouden zijn.

Verder is het onredelijk tegenover bevolkingsgroepen die van het ov afhankelijk zijn. Waar reizigers die een auto bezitten wel gemakkelijk naar vrienden, het strand eb musea kunnen reizen, is dat voor mensen die van het ov afhankelijk zijn niet weggelegd. Ook is het onredelijk dat studenten uit het ov geweerd zouden moeten worden.

Is het proportioneel?

Het is niet proportioneel. Je moet kijken welk risico je vermijdt. Begin juni zal Nederland zo’n  5.000 besmettelijke personen herbergen en dat aantal daalt snel. Omdat de verschijnselen van corona zeer ongebruikelijk zijn in juni, zullen mensen al veel sneller dan bijvoorbeeld in maart denken dat ze coronasymptomen hebben en dus thuisblijven. In maart zijn er veel vaker dan nu verschijnselen van griep en verkoudheid die lijken op corona.

Het is niet onredelijk om te vermoeden dat maximaal 500 personen zo onverstandig zijn, dat zij, ondanks dat ze koorts hebben, toch erop uit gaan. Inderdaad lijkt het erop dat mensen besmettelijk kunnen zijn zonder de coronaverschijnselen, maar in ieder geval geeft ook het RIVM aan, dat die kans toch wel heel erg klein is.

Dus is het niet onredelijk om te veronderstellen, dat ongeveer  1 op de 100.000 Nederlanders, dus ook 1 op de 100.000 ov-reizigers besmettelijk is. Dan is de kans op besmetting nog duidelijk te beperken door een goede ventilatie. Dat kan door ramen of deuren open te houden tijdens de reis of door een goed ventilatie- en luchtbehandelingssysteem. Daarmee wordt het risico van besmetting tijdens de reis, ook met een normale bezetting van het ov, extreem klein. In termen van 1 op de miljoen is het niet proportioneel om op grond daarvan mensen te weren.

Is het uitvoerbaar?

Het is niet uitvoerbaar. Voor wat betreft het protocol is dat al aangegeven in het document dat Rob van der Bijl en ik hebben geschreven. Maar ook is het niet uitvoerbaar om te toetsen of iets een noodzakelijke reis is.

Alle reizigers naar Zandvoort zullen aangeven, dat ze naar hun doodzieke moeder in Zandvoort onderweg zijn en er is geen enkele mogelijkheid om dat te controleren. Om nog maar te zwijgen over hoe conducteurs gaan controleren of mensen wel versgewassen mondkapjes dragen.

Verder zijn conducteurs en boa’s volstrekt niet toegerust op deze taak. Als ik conducteur of boa zou zijn, zou ik echt onder deze condities absoluut niet aan het werk willen. Wat doe ik als ik zie dat de helft van mijn coupé ondeugdelijke mondkapjes draagt? Wat doe ik als mensen massaal op het balkon van de trein gaan staan? Wat doe ik als het een gedrang van jewelste wordt bij het in- of uitgaan van de trein? Wat doe ik als er ineens iemand heel hard begint te hoesten en de medepassagiers raken in paniek omdat het misschien een coronapatiënt betreft?

Het dilemma is dat je als conducteur aan mensen moet gaan vragen om een trein te verlaten die echt naar hun werk of naar een begrafenis moeten. En als ze dat niet doen helpt ook een boa niet, maar zul je echt -veel te vaak- naar politieontruiming toe moeten.

Is dat een ontwikkeling die we als ov zien zitten? Voor ‘gewone’ reizigers zoals ik is een politie-ingrijpen in de trein, ook al heb ik er niks mee te maken, bedreigend en traumatisch, waardoor ik wel drie keer zal nadenken voordat ik weer in de trein stap.

Geen plan B

Kortom ik verwacht dat mensen in toenemende mate zich gaan gedragen op een manier die helemaal niet voldoet aan hoe de opstellers van het OV-protocol zich voorstellen. Ook al vanwege de toenemende weerstand tegen de al veel te lang durende beperkingen in bewegingsvrijheid en burgerrechten.

En wat dan ontbreekt is een Plan B. Wat als inderdaad veel meer mensen dan de ov-bedrijven zich nu voorstellen, weer van het ov gebruik maken. Wat als in de derde week van juni het aantal reizigers dat zich meldt 50 procent van de normale capaciteit is. Dat gaat in ieder geval op sommige treinen en bussen gebeuren.

Gaan treinen en bussen dan ontruimd worden? Gaat het ov weer in totale lockdown? Of geeft het ov dan aan de regering aan, dat het onmogelijk is om het ov te hervatten binnen een 1,5 metersamenleving. Dat we die ideeën echt compleet moeten laten varen.

Als er een plan B ligt, lijkt het me verstandig om dat nu al kenbaar te maken, zodat de experts op het gebied van mobiliteit, crowd management, ontwerp en beheer van openbare ruimte, de spoorbouwmeester, gedragsexperts et cetera deze plannen bijtijds kunnen inzien en toetsen.