125 jaar bewegwijzering: van trendbreuken naar trend

Door Nettie Bakker

Wat gaf aanleiding tot het schrijven van dit boek?

“Het is dit jaar 125 jaar geleden dat er in Nederland voor het eerst sprake werd van het systematisch realiseren van bewegwijzering op de wegen. Een jubileum waar we dus even bij stil kunnen staan,” zegt Walhout. “Met name in de laatste 25 jaar is er veel gebeurd op dit vlak. Ik leerde mede-auteur Benjamin van der Velden kennen tijdens zijn afstudeerstage op mijn afdeling bewegwijzering bij RWS-WVL in 2015. Daar bleek een gemeenschappelijke interesse: de geschiedenis van bewegwijzering. Begin 2018 ontstond uiteindelijk ons concrete idee om gezamenlijk een boek te maken ter gelegenheid van het 125-jarig jubileum.”

Wat zijn de grootste trendbreuken in de geschiedenis van bewegwijzering?

Van der Velden: “Er zijn heel wat trendbreuken te benoemen. Bijvoorbeeld de reparatie van de gedemonteerde wegwijzers na de Eerste Wereldoorlog. Vanaf dat moment ging de overheid structureel bijdragen in de kosten. Niet onbelangrijk was ook de professionaliseringslag bij de ANWB met een eigen bureau in 1931. Heel veel veranderde toen halverwege de jaren ‘60 Rijkswaterstaat zich uitdrukkelijk ging mengen met het bordontwerp en de projectering van de bewegwijzering. ‘Redesign’- een nieuw ANWB-ontwerp voor wegwijzers met onder meer aangepaste symbolen en een open pijlvorm - was ook een keerpunt, zowel de ontwikkeling ervan vanaf 1994, als het stopzetten ervan in 2014. En last-but-not-least de aanbesteding van de bewegwijzering op rijkswegen in 2003 aan Tebodin, waardoor Rijkswaterstaat wegviel als klant van de ANWB. En na een beoordeling door de commissie Van Twist in 2010 werd besloten om een nieuwe overheidsorganisatie op te richten voor de wettelijke bewegwijzeringstaak; de Nationale Bewegwijzeringsdienst (NBd). Hierdoor stopte de ANWB na 120 jaar met de bewegwijzering. Al zal het nog wel heel lang duren voordat de term ‘ANWB-borden’ uit ons geheugen is verdwenen.”

Wat leverden deze trendbreuken op ten opzichte van de situatie vóór deze trendbreuk?

Walhout: “De trendbreuken voor 1994 hadden vooral te maken met de rol van wegbeheerders versus de ANWB en de financiering. De periode hierna laat grotere wijzigingen zien, mede doordat het uiterlijk van de borden steeds minder uniform werd, maar ook planvorming en beheer van bewegwijzering verder versnipperd raakten. Er was steeds meer sprake van wildgroei. Met de oprichting van de NBd werd deze wildgroei en versnippering gestopt.”

Welke volgende trendbreuk voorzien jullie?

Van der Velden: “Wij verwachten dat de in-car ontwikkelingen uiteindelijk tot een trendbreuk zullen leiden als het gaat om de hoeveelheid borden langs de weg. Echter, zolang er nog door mensen bestuurde auto’s op de weg rijden zal bewegwijzering noodzakelijk blijven. Bewegwijzering heeft niet alleen een navigatiefunctie voor ter plekke onbekenden, maar ook een manoeuvrefunctie en bevestigingsfunctie voor mensen die wel ter plekke bekend zijn. Zeker niet onbelangrijk wanneer een auto-pilotachtig hulpsysteem plots tegen de bestuurder zegt dat hij zelf het stuur weer moet overnemen. Deskundigen menen daarom dat het moment dat ‘digitaal’ volledig de borden langs de weg zal vervangen nog vèr achter de horizon ligt, er wordt zelfs gesproken over 2070 of later.”

En wat zal dit opleveren ten opzichte van de huidige stand van bewegwijzering?

Walhout: “Wanneer overal, dus ook buiten de snelwegen, uitsluitend nog ’level 5’ automatische voertuigen rondrijden, zal bewegwijzering grootschalig kunnen worden verwijderd. Zo ver is het echter nog bij lange na niet. In de tussentijd kan wellicht al wel wat versoberd worden door niet-essentiële bestemmingen niet langer te verwijzen. Probleem hierbij is wel dat het verwijderen van bestemmingen die voor weggebruikers het minst essentieel zijn (bijvoorbeeld toeristische objecten met een vast adres) een beladen onderwerp is, omdat het vaak politiek wordt gezien als een stukje exposure voor regionale economische bedrijvigheid. Uiteindelijk zal het wegbeeld qua bewegwijzering dus wel leger worden, de vraag is alleen het tempo waarin dat zal gebeuren. Daarbij kan een kritische houding geen kwaad.”

Het boek 125 jaar bewegwijzering is te bestellen onder ISBN nr: 9789463458795.

Dit artikel verschijnt in het Trendboek Mobiliteit. Het magazine is vanaf 20 december hier te downloaden.