Op de sofa bij de verkeerspsycholoog: hufterig verkeersgedrag

Hufterig gedrag in het verkeer neemt toe, zo blijkt uit cijfers van het CJIB, het bureau dat boetes incasseert. Het aantal boetes voor asociaal gedrag in het verkeer is de laatste drie jaar met twee derde gestegen. Het gaat bijvoorbeeld om automobilisten die niet stoppen voor een zebrapad, de auto parkeren op een invalidenparkeerplaats of over de vluchtstrook scheuren.

Hoe komt dat nou?

Zijn we nu met zijn allen echt afgegleden naar een soort onhebbelijkheid en hufterigheid, of zijn deze cijfers ook anders te verklaren? Het zou namelijk ook kunnen dat ons gedrag niet veranderd is, maar dat onze politie wat ijveriger te werk gaat en er daarom meer bekeuringen worden uitgedeeld. Het lijkt er een beetje op dat allebei het geval is. De politie treedt inderdaad aantoonbaar strenger op dan enkele jaren geleden, maar tegelijk zijn er ook sterke aanwijzingen dat onze lontjes korter worden en ons geduld eerder op is dan ooit. We lijken ons minder aan de regels te houden. De hand uitsteken op de fiets doen we nog, maar steeds minder. De cijfers van het negeren van rode kruizen op de snelweg zijn onrustbarend.

Mentaliteit

Er is een trend gaande dat we onze tijd steeds efficiënter willen benutten en waarin we ‘gewoon even niets doen’ niet meer accepteren. Deze trend is – zo toont onderzoek* aan – niet alleen gaande in ons werk, waar we de lat steeds hoger leggen voor onszelf en op elk moment nuttig bezig willen zijn, maar ook in onze vrije tijd. Door al dat harde werken verdienen we meer geld. Geld dat we niet gebruiken om onszelf te ontlasten, maar juist om zo veel mogelijk te gaan doen. Vrije tijd is er niet meer voor ontspanning, maar is – net als in ons werk – een race geworden om veel verschillende activiteiten op zo kort mogelijke termijn te vervullen.

Dan is het natuurlijk ook niet gek dat we oponthoud in het verkeer als steeds vervelender ervaren en dat we meer geïrriteerd en gefrustreerd raken als onze vrije doorgang in onze beleving wordt belemmerd. Aangezien het ook nog eens steeds drukker wordt, is de kans dat we ons bedreigd voelen in onze vrije ruimte steeds groter (crowding). En je snapt al wel welk gedrag dit kan uitlokken…

Daarnaast zijn we kuddedieren die het erg vinden om benadeeld te worden ten opzichte van anderen, dus als die ander zijn kans grijpt om door asociaal gedrag sneller te zijn, willen wij ons geen sukkel voelen en gaan we er achteraan.

(A)sociale media

Het helpt niet dat we continu online zijn en dat we meer aandacht hebben voor ons schermpje (uit gewoonte/fear of missing out) dan voor de mensen om ons heen. We noemen het sociale media, maar als we rondkijken en iedereen druk met zijn smartphone bezig zien – helaas ook vaak in het verkeer – dan zouden we beter van asociale media kunnen spreken. Onze mede verkeersdeelnemers in de ogen kijken, een positief signaal uitzenden naar de mensen om eens heen en zelf even inhouden om een ander de ruimte te geven; het gebeurt te weinig en onze fixatie op de telefoon is daar mede debet aan.

Kunnen we het tij keren?

Om een soort tijdsgeest om te buigen, een complete maatschappelijke mentaliteit te keren, daar hebben ook psychologen geen kant en klare oplossing voor in de kast liggen. Wel hebben we een paar tips om juist in het verkeer wat minder ongewenst en hufterig gedrag op te roepen, dan wel tegen te gaan. Daarbij dient het containerbegrip ‘hufterig verkeersgedrag’ allereerst wel wat meer gespecificeerd te worden. Gaat het bijvoorbeeld om het ongeoorloofd parkeren op een invalideparkeerplaats, dan is straffen door middel van handhaving een sterke beïnvloedingsstrategie. Die boete is maar liefst € 370, dus dat doe je dan niet snel een tweede keer. Maar het kan ook simpeler. Neem het bord hieronder dat de vriendelijkheid van de bestuurder aanspreekt. Dit laat je toch niet koud? Nee, niemand wil die hufter zijn.

Wat betreft het gedrag rond zebrapaden kan het ook geen kwaad om de omgeving wat logischer in te richten. Al is asociaal gedrag nooit goed te praten, soms werkt de inrichting van de omgeving door onlogische keuzes en onnodige wachttijden voor een verkeerslicht ook wel eens een ongewenste reactie in de hand.

Tot slot mogen we elkaar ook wel eens wat vaker belonen bij goed gedrag. Gewoon door een glimlach, een vriendelijk handgebaar of een knik met het hoofd. Als je wacht om iemand de ruimte te geven, voel je je door zo’n reactie toch weer even een beter mens.

Meer weten?

Wil je meer weten over onze visie op gedrag in het verkeer? Neem eens contact op! Lees ook de vorige rubrieken van onze verkeerspsychologen. Lees ook Gerards LinkedIn-blog ‘MobiliTIJD; over tijd en mobiliteit’, waarin tijdsdruk aan de kaak wordt gesteld.

^* Moens, M. (2006). Handelen onder druk. Een sociologische analyse van tijdsdruk als meervoudige ervaring, proefschrift, Vrije Universiteit Brussel.