Stein loopt op de troepen vooruit met GIS-erfgoedkaart

Met de Omgevingswet en het omgevingsplan in 2022 op komst, moet elke Nederlandse gemeente zijn cultureel erfgoed digitaliseren en beschermen. De Limburgse gemeente Stein doorliep dat proces al en gaat het erfgoed in het bestemmingsplan opnemen. “We lopen als gemeente hiermee voorop in Nederland”, vertelt Tom Willems, projectleider van de gemeente Stein, trots.

De gemeente vatte in 2016 het plan om waardevolle gebouwen te gaan beschermen. “Door de ontwikkelingen rond het Omgevingsplan kwam echter al snelde vraag of we dan niet ál het ruimtelijk erfgoed in kaart moesten brengen”, zegt Willems. Binnen de gemeente kreeg hij daarvoor de handen op elkaar en werd een aanbesteding gestart. In oktober 2016 won Buro4, een adviesbureau voor monumentzorg en ruimtelijke planvorming, die aanbesteding.

Proces

Bijna vier jaar later is de benodigde data voor de Cultureel Erfgoedkaart verzameld, vertelt Har van der Borgh van Buro4. “Door participatierondes met historische verenigingen, inwoners en andere stakeholders kregen we een goed beeld van wat men belangrijk achtte. We hebben duizenden objecten geïnventariseerd en uiteindelijk onder meer 65 rijksmonumenten,  617 gebouwen, 62 kleine gebouwde objecten, 666 historische infrastructurele objecten, 1367 bomen en struiken, 176 landschapselementen, 22 waardevolle landschapsgebieden en archeologische verwachtingen in de waardenkaart opgenomen. Dat is heel dankbaar werk: wil je je erfgoed behouden, dan moet je het beschermen. Deze laatste stap wordt nu nog gezet. Op deze manier maken we het toekomstbestendig.”

Buro4 digitaliseerde alle informatie in een GIS-programma. Om de informatie uiteindelijk online te ontsluiten, nam de gemeente Stein softwareleverancier NedGraphics in de arm. Gerrit Wensink van de gemeente Stein legde de koppeling tussen de GIS-data en de interactieve geografische kaart van NedGraphics. “Alle gemeenten moeten hun erfgoed kunnen ontsluiten. Wij hebben dat zeer uitgebreid gedaan. Het is echt waardevol om je lokale geschiedenis hierin terug te zien.”

Meerdere doelen

De verzamelde data kan zeer uitgebreid worden ontsloten, vervolgt van der Borgh, en is uiteindelijk toepasbaar voor meerdere doelgroepen. “Momenteel hebben we een waarden- en beschermingskaart klaar. Maar een toeristische kaart heeft natuurlijk andere data nodig. We willen in toekomst de kaart verder uitbreiden en in samenwerking met de historische verenigingen voorzien van historische informatie over het Steinse Erfgoed en bijzondere locaties, zowel voor de inwoners van Stein als voor bezoekers. Gebruikers moeten de informatie dan kunnen filteren.”

Het voordeel van de software van NedGraphics is dat het volledig webbased is, vervolgt Rijk Wesselo, accountmanager van Cadac. “Gebruikers hoeven voor dit open dataplatform geen software te installeren. De gebruiksvriendelijke interface is geschikt voor meerdere devices en besturingssystemen, dus dat maakt het erg toegankelijk.” De interactieve informatie wordt uiteindelijk, als de kaart af is, op de gemeentelijke website gepubliceerd. Dat zal binnenkort al zijn.

Informatie delen

De methodiek die Buro4 voor de gemeente Stein ontwikkelde, kostte veel tijd en geld. “Natuurlijk zou je die informatie daarom niet allemaal openbaar beschikbaar willen stellen”, erkent Har van der Borgh. “Maar het is open data, dus je moet wel. Privacygevoelige informatie en informatie die we niet puur noodzakelijk achten, filteren we eruit. Dat is een kwestie van vinkjes aan en uit zetten. Iedereen kan gewoon zijn eigen perceel kan klikken en krijgt alle relevante informatie.”

Naast het initiatief van de gemeente, is ook de provincie Limburg bezig met het digitaal ontsluiten van erfgoed. Bijten die initiatieven elkaar niet? “Nee hoor”, vervolgt projectleider Tom Willems. “We willen allebei het erfgoed ontsluiten en beschermen voor de toekomst. Wij zijn al een stap verder dan de provincie, maar ze kunnen onze informatie uiteraard wel krijgen en de methodieken die we ontwikkeld hebben gebruiken in hun kaart. Meerdere gemeenten in Nederland gebruiken GIS-data voor verschillende toepassingen, maar dat de gemeente Stein het cultureel erfgoed hiermee ontsluit is echt een unieke use case.”

Geleerde lessen

In aanloop naar het Omgevingsplan, dat iedere Nederlandse gemeente vooralsnog in januari 2022 gereed moet hebben, is de ontsluiting van cultureel erfgoed voor iedere gemeente een verplichting. Wat kunnen anderen gemeenten van Stein leren? Van der Borgh: “Dat het proces echt veel tijd kost, dus je moet wel echt op tijd beginnen. Daarbij is het participatietraject van groot belang. Je wilt het erfgoed goed in beeld krijgen. Daarvoor was er veelvuldig overleg met historische verenigingen en betrokken inwoners. Doordat wij participatierondes organiseerden, haal je niet alleen kennis op maar creëer je draagvlak onder de belanghebbenden.”

En ten slotte, zegt Wesselo, is ook de veelzijdigheid van een webbased applicatie, die alle informatie goed en snel kan verwerken, van groot belang. “Zo kan je op ieder gewenst moment vanaf elke locatie informatie met elkaar delen binnen het project. Met geo-informatie kan je hiermee uiteindelijk diverse doelgroepen in één beheeromgeving bedienen.”

Kijk ook eens op www.nedgraphics.nl