Fietsparkeren: welke oplossingen bieden in welke situaties meerwaarde?

Al in 2005 presenteerde Ronald Jorna zijn onderzoek naar automatische fietsenstallingen: stallingen zonder mensen waar je na elektronische identificatie toegang toe krijgt. Bij sommige concepten hoef je niet eens zelf je fiets in het rek te zetten. Zou dan elke vorm van menselijke inspanning en interactie overbodig worden in het fietsparkeren van de 21e eeuw? Misschien, maar niet vanzelf.

Door Ronald Jorna en Robin Kleine, Mobycon

Wíj parkeren onze fietsen nog altijd zelf en dat geldt waarschijnlijk voor de meeste mensen. De volledig automatische stallingen zijn slechts sporadisch geïmplementeerd en zijn zeker nog niet doorgebroken; behalve misschien in Japan. Toch speelt automatisering een steeds grotere rol in het fietsparkeren. Naast real-time beschikbaarheid van parkeerplekken profiteert de fietser steeds vaker van automatische rolbanden en gemakkelijk in- en uitchecken. Een betere informatiestroom helpt beheerders bij het handhaven op het gebied van foutgeparkeerde fietsen en weesfietsen. En beleidsmakers profiteren van een steeds beter beeld van het gebruik van fietsparkeervoorzieningen. We zien dus dat er weliswaar tal van mogelijkheden zijn, maar ook dat het soms zoeken is welke oplossingen in welke situaties meerwaarde bieden.

Handreiking

Door te kijken naar de processen die horen bij fietsparkeren kan al beter bepaald worden welke vormen van automatisering toegevoegde waarde kunnen bieden. Tabel 1 geeft voorbeelden van dit soort processen en de mogelijkheden van automatisering.

Download hier de tabel in hogere resolutie

Niet elke stad kiest voor automatisering van het fietsparkeren. Dat blijkt wel uit de opdrachten die we uitvoeren voor verschillende opdrachtgevers in Nederland en het buitenland. De ene opdrachtgever vraagt ons om te kijken wat de mogelijkheden zijn voor geautomatiseerde stallingen, terwijl een andere opdrachtgever juist vraagt naar een meer traditionele fietsparkeeroplossing.

Wij kijken eerst naar wat het doel is van de beoogde parkeeroplossing, en pas daarna naar de eventuele technologische oplossing. Wil je bijvoorbeeld een 24/7 fietsparkeeroplossing, controle op weesfietsen of  toegangscontrole? Om de kansen van ICT bij fietsparkeren te benutten zonder blind te staren op innovatie hebben we een schematische aanpak ontwikkeld [*].

1. Ga doelgericht te werk

Door doelen expliciet te benoemen, dwing je jezelf kritisch te kijken naar wat je nou eigenlijk wilt bereiken om vervolgens na te gaan welke ingrepen hier het meest aan zullen bijdragen. Dus: wie is je doelgroep, wat wil je bereiken en in welke context opereer je? Dit volgt vaak uit de gemeentelijke visie op fietsen en het gebruik van de publieke ruimte in bredere zin. Door dit soort vragen te stellen kijk je al vanuit een bredere blik en voorkom je een technology push. ITS is immers een middel, geen doel op zich.

2. De oplossing is meer dan de technologie

Zie technologie altijd als component van de bredere oplossing. Besteed ook aandacht aan de relatie met de gebruikers (wie krijgen er te maken met de oplossing?) en de organisatie (welke processen en structuren zijn van invloed op de oplossing, en welke kosten zijn ermee gemoeid?).

3. Wees alert op context en bijeffecten

Doordat we oplossingen nu eenmaal niet in een afgesloten lab-omgeving implementeren, maar in een bredere context, kan het onbedoelde bijeffecten opleveren op de omgeving en vice versa. Zo is het gebruik van een stalling sterk afhankelijk van het parkeerregime en ruimtegebruik in de omgeving:  ondergrondse stallingen kunnen bijvoorbeeld onderbenut blijven als er niet gehandhaafd wordt op straatparkeren. Daarnaast zijn er allerlei mogelijke bijeffecten bij het inzetten van ICT in het publieke domein, zowel positief als negatief: van impact op mobiliteit en gedrag tot aan vraagstukken over privacy, security en technologische lock-ins. Zie ons eerdere artikel over de data-reflex over de positieve bijeffecten op het gebied van fietsdata [*].

4. Monitoring en evaluatie

Het continu monitoren en evalueren van de oplossing is een randvoorwaarde binnen deze aanpak: tot welke verandering leidt de oplossing en draagt dit bij aan het doel? Hoe zijn technologie, gebruikers en organisatie op elkaar afgestemd en wordt de oplossing gebruikt zoals bedoeld was? Welke bijeffecten zijn er en wat wordt hiermee gedaan?

Hoe dan ook bieden ICT-toepassingen, indien juist toegepast, zeker mogelijkheden voor het fietsparkeren. Dat leren we onder meer uit het Europese project BITS (Bicycles and ITS) [*], waarin meer dan 20 ICT-toepassingen worden geïmplementeerd om het fietsen aantrekkelijker te maken. Hieronder vallen twee toepassingen op het gebied van fietsparkeren: zowel in Zwolle als in Brugge wordt een dynamisch parkeerverwijssysteem geïmplementeerd. Een internationaal team onder leiding van de provincie Overijssel draagt zo binnen dit project bij aan de ontwikkeling van ICT en data binnen het fietsdomein.