Fiets vs. file: waarom omrijden als je kunt doorrijden?

In opdracht van Zuid-Holland Bereikbaar brengt Sweco de potentie van alternatieve vervoersoplossingen die de hinder voor weggebruikers kunnen beperken in kaart. Hoewel het openbaar vervoer vaak als de meest voor de hand liggende optie wordt gezien, verdient de fiets minstens zoveel aandacht als alternatief voor de auto.

De fiets als kansrijk alternatief

De afsluitingen van de Noordtunnel en Drechttunnel zullen onvermijdelijk tot verkeerscongestie en langere reistijden voor automobilisten leiden. Met het deels sluiten van de A15 en A16 zullen voornamelijk inwoners van Dordrecht, Zwijndrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Papendrecht hiervan de gevolgen ondervinden, mede doordat autoverkeer alternatieve routes binnendoor zoekt. Alternatieve vervoersmogelijkheden bestaan uit het benutten van openbaar vervoer (trein en bus). Echter, het huidige ov-netwerk kent beperkte restcapaciteit, zeker tijdens de spitsuren. Extra materieel kan worden ingezet, maar dat zal niet voldoende zijn om de extra reizigers volledig op te vangen. Daarnaast is het verleiden van reizigers naar busvervoer lastig, omdat bussen in dezelfde files op binnendoor routes als het autoverkeer kunnen belanden.

De fiets heeft deze problemen niet en biedt unieke voordelen. Parallel aan de Noordtunnel en Drechttunnel liggen de Alblasserdamsebrug en de Stadsbrug Dordrecht, die beide als bottleneck voor autoverkeer fungeren en tijdens de sluitingen volledig met autoverkeer zullen vastlopen. Een fietser daarentegen kan zonder te stoppen gebruikmaken van dezelfde bruggen en zo deze knelpunten eenvoudig voorbijgaan. Een rit met de auto tussen Dordrecht en Zwijndrecht duurt nu ongeveer 7 minuten, maar zal na het sluiten van de Drechttunnel oplopen naar minimaal 22 minuten. De fiets doet er slechts 10 minuten over, waarmee het een kansrijk alternatief wordt. Daarnaast kan de fietser bij bushaltes of treinstations na de bottlenecks met het ov zijn reis vervolgen. De fiets vergroot het invloedgebied van ov-lijnen aanzienlijk. Waar voetgangers gemiddeld een bushalte binnen 500 à 800 meter kunnen bereiken, kunnen fietsers een afstand van 3 tot 5 km overbruggen. Tijdens de sluitingen van de Noordtunnel en Drechttunnel kan de fiets binnen een straal van 10 km (elektrisch tot wel 20 km) concurreren met de auto in termen van reistijd. De wegen die door autoverkeer als alternatieve route worden gebruikt, hebben niet genoeg capaciteit om deze nieuwe stromen te verwerken.

Wat zegt de data?

Met behulp van verplaatsingsdata en selected link analyses heeft Sweco onderzocht waar de huidige herkomsten en bestemmingen van fietsers liggen die van de Alblasserdamsebrug en Stadsbrug Dordrecht gebruikmaken. Het huidige fietsgebruik in de Drechtsteden toont aan dat veel reizigers hun bestemmingen bereiken met de fiets, vooral dankzij het uitgebreide netwerk van fietspaden en de mogelijkheid om fietsgebruik te combineren met openbaar vervoer. De meeste fietsers leggen afstanden tussen de 2-10 km af, wat neerkomt op maximaal een half uur fietsen. De actieradius van de elektrische fiets is beperkt tot ongeveer 20 km, wat overeenkomt met een fietstocht van station Dordrecht naar de Erasmusbrug in Rotterdam.

De verplaatsingstijdfactor (VF-waarde) is een belangrijke indicator voor de haalbaarheid van de fiets als alternatief voor de auto. Tijdens de sluiting van de tunnels krijgen vrijwel alle relaties binnen de Drechtsteden een lagere VF-waarde voor de fiets doordat het onderliggend wegennet vast komt te staan. Relaties tussen de Drechtsteden zoals Papendrecht – Zwijndrecht, Dordrecht – Hendrik-Ido-Ambacht of Dordrecht – Alblasserdam liggen allemaal op maximaal 10 km fietsen van elkaar. Na het sluiten van de tunnels kosten deze relaties meer tijd met de auto doordat doorgaand verkeer van en naar bijvoorbeeld Rotterdam van dezelfde routes gebruik gaat maken. Hierdoor wordt de VF-waarde van de fiets op deze relaties gunstiger. Op langere afstanden, bijvoorbeeld naar en voorbij Rotterdam, neemt de VF-waarde voor de fiets weer toe omdat knelpunten en congestie voornamelijk in en rondom de Drechtsteden plaatsvinden. Echter, als voor- en natransport blijft de fiets in combinatie met het ov een goed alternatief voor de auto op afstanden langer dan 20 kilometer.

Voor de Noordtunnel zou, dankzij de lagere VF-waarde, theoretisch gezien een derde van de automobilisten op de (elektrische) fiets kunnen overstappen. De verwachting voor de ochtendspits is dat in de praktijk 2.000 tot 2.500 automobilisten de fiets zullen nemen. Na het sluiten van de Drechttunnel zou theoretisch 40% van alle automobilisten op de (elektrische) fiets kunnen overstappen. De verwachting is dat in de praktijk 3.500 tot 4.000 automobilisten de fiets zullen nemen.

Aanpak

Sweco ziet de fiets, met name tijdens grote infrastructurele veranderingen of beperkingen zoals tunnelrenovaties, als een integraal onderdeel van het mobiliteitssysteem. Wegbeheerders moeten investeren in veilige en uitgebreide fietspaden en voldoende fietsparkeerplaatsen bij OV-knooppunten zal de potentie van de fiets verhogen. Het creëren van goed gefaciliteerde en aantrekkelijke overstappunten waar fietsers gemakkelijk kunnen overstappen op het ov, bijvoorbeeld via P&R-locaties, is essentieel. Daarnaast kan technologie worden ingezet om fietservaringen te verbeteren, zoals apps die fietsers de beste routes wijzen en slimme verkeerslichten die fietsers prioriteit geven. Reizigers hebben baat bij eenvoud, gemak en voorspelbaarheid. Wanneer de (elektrische) fiets op deze punten hoger scoort dan de auto of het ov, zal een groot deel van de reizigers overstappen.

De fiets heeft een enorm potentieel om bij te dragen aan de beperking van mobiliteitsproblemen tijdens de renovaties van de Noordtunnel en Drechttunnel. Door als overheid te investeren in fietsvriendelijke infrastructuur en beleid, gerichte werkgeversaanpak en prioriteit bij verkeerslichten (groene golf), kunnen omliggende steden de hinder voor weggebruikers verminderen en tegelijkertijd bijdragen aan een duurzamere en gezondere leefomgeving. Sweco roept beleidsmakers en stakeholders op om de (elektrische) fiets als waardig alternatief voor de auto te zien op afstanden tot 20 kilometer, zeker rondom geplande grote renovatieprojecten.

Deze aanpak zal niet alleen als tijdelijke oplossing tijdens de tunnelrenovaties dienen, maar ook een blijvende impact hebben op de stedelijke mobiliteit in Zuid-Holland.

Sta jij binnenkort in de file, of stap je op de fiets?