Fiets en ITS: Fietsveiligheid verhogen door inzet slimme camera’s

Verkeersveiligheid is al jaren een belangrijk thema. Steeds meer overheden, van Europees tot lokaal niveau, hebben zich als doel gesteld het aantal verkeersslachtoffers naar nul te brengen en zijn bereid hierin te investeren. Tegelijkertijd zien we dat het lastig is dit soort doelen te halen. Het is de EU bijvoorbeeld niet gelukt om het aantal verkeersdoden tussen 2010 en 2020 te halveren en in Nederland hebben we het aantal verkeersdoden onder fietsers afgelopen jaar helaas zelfs zien toenemen. Hoe kan ITS ons helpen bij deze uitdaging?

Door Ronald Jorna en Robin Kleine, Mobycon

In het aanpakken van verkeersveiligheidsknelpunten gaan we vaak nog uit van ongevallendata. Het nadeel hiervan is dat een knelpunt pas in beeld komt als er daadwerkelijk iets mis is gegaan en dat de specifieke locatie vaak onduidelijk is. Hiernaast is er vaak sprake van slechts één of enkele incidenten (een lage N), waardoor het soms lastig is te bepalen of dit uitzonderlijk was of dat er daadwerkelijk actie gewenst is. Deze reactieve aanpak wordt soms vergezeld door subjectieve input vanuit inspraakavonden, klachten en meldingen. Hierbij gaat dan vaak om subjectieve onveiligheid, waarbij harde data om dit gevoel te onderbouwen vaak ontbreekt.

Conflictanalyses met slimme camera’s bieden hierin nieuwe kansen. Hierbij registreren camera’s verschillende typen weggebruikers, de weg die zij afleggen en de snelheid waarmee ze dat doen. Indien weggebruikers (bijna) met elkaar in conflict komen wordt dit als zodanig geregistreerd. De uitkomst bestaat uit harde data, met een hoge N en inzicht in het type conflicten en het gedrag van de weggebruikers. Zo kan gerichter en pro-actiever worden ingegrepen (zie ook het artikel ‘inzicht in conflictsituaties’ in MobiliteitsPlatform 2021, nummer 2).

BITS voorbeelden uit België en Nederland

Binnen het BITS project worden slimme camera’s op verschillende manieren toegepast om de fietsveiligheid te meten en verbeteren. Zo is met de slimme camera’s van Viscando een kruising in Antwerpen in kaart gebracht waar een fietssnelweg, spoor en drukke verkeersweg samenkomen en waar relatief vaak ongevallen voorkomen. Uit het onderzoek kwam bijvoorbeeld duidelijk naar voor dat fietsers en voetgangers niet alleen de aangegeven oversteekpunten benutten, maar ook het volledige kruispunt gebruiken om een oversteekbeweging te maken. En fietsers gebruiken de eenrichtingsfietspaden op de nabijgelegen overweg in twee richtingen. Bovendien blijken de bochten bij de fietsoversteken zeer scherp.

Met de resultaten uit de analyse heeft de provincie op een relatief simpele manier het ontwerp van de kruising aan kunnen passen om zo de grootste risico’s voor fietsers te verkleinen. Deze aanpak heeft de provincie in 2020 zelfs de Vlaamse verkeersveiligheidsprijs opgeleverd. Luk Lemmens (gedeputeerde provincie Antwerpen) is dan ook enthousiast: “Dit was ons eerste onderzoek en we hopen dat op vele andere plaatsen verder te zetten. Wij denken dat het zeer belangrijk is om ook op verschillende andere plekken analyses van kruispunten te doen in de toekomst.”

Ook in Zwolle wordt gewerkt met deze innovatieve methode. Mobycon heeft daar met behulp van camera’s verschillende conflictsituaties in beeld gebracht. Vaak waren er maar kleine ingrepen nodig om de fietsveiligheid aanzienlijk te verbeteren.  Alexander Kamermans, (fietscoördinator gemeente Zwolle): “Mobycon heeft voor ons een conflict analyse uitgevoerd op de kruising van de Assendorperstraat en de Luttenbergstraat. Naar aanleiding van dit onderzoek werken we nu toe naar verschillende ontwerpoplossingen om de verkeersveiligheid te verbeteren.”

Op deze manier werden ook nog kosten bespaard omdat er heel gericht ingegrepen kon worden. Daarnaast gaat Zwolle de techniek gebruiken om één van hun andere projecten in BITS te monitoren. Zo gaat de gemeente bij een fietsoversteek een slim waarschuwingssysteem implementeren en wordt met de camera’s gemeten wat de impact van dit nieuwe systeem is op de fietsveiligheid. Op deze manier kunnen de camera’s uitstekend worden ingezet om een 0- en 1-meting uit te voeren.

Naar een vergelijking en prioritering van knelpunten

Deze voorbeelden laten al zien dat deze techniek zowel gebruikt kan worden om in kaart te brengen welke maatregelen gewenst zijn als om de impact van fietsmaatregelen te monitoren. Hiernaast leent deze techniek zich uitstekend om ook prioritering aan te geven tussen verschillende projecten door de objectieve veiligheid in kaart te brengen van verschillende punten, deze af te zetten tegen de kosten voor verbetering en zo projecten te vergelijken.

Vanuit het BITS project delen we de data van verschillende aanbieders geharmoniseerd en voorzien van KPIs op www.bicycle-data.de en via de CycleDataHub. We nodigen u dan ook graag uit hier eens een kijkje te nemen en, indien u zelf soortgelijke data heeft, deze daar te delen.