39 kunstwerken voor de Buitenring Parkstad Limburg

Door Christa van den Berg

Ipv Delft tekende voor alle ontwerpen en uitwerking en bewaakte de kwaliteit tijdens de voorbereiding en uitvoering. De verscheidenheid aan kunstwerken is groot: viaducten, bruggen, tunnels, spoorkruisingen en ecoducten. Toch passen alle ontwerpen binnen het kader van het provinciaal inpassingsplan en het landschapsontwerp van H+N+S landschapsarchitecten. Het belangrijkste uitgangspunt voor de ontwerpen was dat de nieuwe rondweg zichtbaar deel uitmaakt van het Limburgse landschap. Deze eis is vertaald naar groene, glooiende taluds langs de route met als contrast juist heel stoere, betonnen kunstwerken.  

Vormfamilies

De kunstwerken zijn ingedeeld in een viertal vormfamilies: knopen, kruisingen, beekdalkruisingen en doorboringen. Elke vormfamilie heeft haar eigen kenmerken, maar past ook binnen de overkoepelende identiteit van de Buitenring. Hoofdelement van deze identiteit is een strakke, robuuste randligger die niet verjongt maar de gehele constructiehoogte laat zien. De steunpunten liggen iets terug ten opzichte van de randliggers, zodat de horizontale lijnen dominant zijn. Schaduwgroeven in de randelementen zorgen voor een beeld dat subtiel verandert met de stand van de zon. De taluds langs de autoweg zijn ter hoogte van de kunstwerken bekleed met schanskorven vol lichtbruine breuksteen.

Specials en spoorbrug

Naast de vier typen kunstwerken, is een aantal specials ontworpen voor locaties die in functie en karakter afwijken en een specifieke aanpak vereisen. Zo is voor het spoor van het Miljoenenlijntje bij Kerkrade een spoorbrug, ecoduct en voetgangersbrug ineen ontworpen. Dit kunstwerk heeft een hekwerk van geperforeerde staalplaat dat aan de ene zijde lokale flora en fauna uitbeeldt en aan de andere zijde spoor en mijnbouw. Geïntegreerde ledverlichting zorgt ervoor dat deze beeltenissen ook ’s avonds zichtbaar zijn. Daarnaast verrees ter hoogte van de Brunssummerheide een 50 meter breed ecoduct.

Initiatiefnemer van de BPL is de Provincie Limburg, die bij dit project nauw samenwerkte met de regio Parkstad Limburg, de Parkstad-gemeenten Brunssum, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Nuth en Onderbanken en de gemeente Schinnen. De Aansluiting Nuth vormt het sluitstuk van de route en is naar verwachting eind oktober gereed.

Ontwerper Chris Spierings: ‘Indrukwekkend’

Ipv Delft-projectarchitect Chris Spierings was de afgelopen acht jaar nauw betrokken bij alle ontwerpen en het proces. Het blikt terug op een enorm project: 26 kilometer autoweg, 39 kunstwerken, een ecoduct en diverse (geluids)schermen.  

Waar begin je als ontwerper bij zo’n project? Spierings: “Bij het Programma van Eisen Ruimtelijke Kwaliteit. In dit geval een beeldkwaliteitsplan opgesteld door H+N+S landschapsarchitecten. Dan ga je een ontwerpvisie vormen. Dat was een uitdaging, omdat onder meer de afmetingen en ligging uiteenliepen. Daarom hebben we eerst een overkoepelende BPL-identiteit geformuleerd, die houvast gaf in de ontwerpfase.”

Subtiel

Spierings omschrijft deze identiteit als ‘stoer, horizontale lijnen en terughoudend, het landschap is leidend’. Dit vertaalt zich in de materialen, licht beton, schanskorven met zandkleurige breuksteen en groene taluds. Ook zijn de kolommen ovaal, zodat ze in aanzicht zo slank mogelijk zijn en de standaard kesp of onderslagbalk ontbreekt. Spierings: “Wie goed kijkt, kan zien dat het brugontwerp vertelt of het kunstwerk in of over de BPL ligt en of de brug de BPL alleen kruist of ook op de Buitenring aansluit. De verschillen zijn subtiel, maar het hekwerk op een brug in de BPL heeft bijvoorbeeld een spijlenhekwerk met balusters. Een brug die de BPL bovenlangs kruist heeft een balusterloos spijlenhekwerk. Ook zijn de taluds vrij steil direct onder de kunstwerken, maar waaieren uit over een grote lengte. Hoe verder van de brug af, hoe flauwer de helling.”

Leerzaam

Over het proces: “Er is intensief en leerzaam samengewerkt met de Gemeenschappelijke Welstandscommissie, een gezamenlijk initiatief van alle betrokken gemeenten. Daarnaast heb ik veel opgestoken van de samenwerking met Bureau Verbeek, dat het landschappelijk ontwerp maakte. Ook intern hebben we samengewerkt. Ik denk dat er een stuk of acht ipv’ers aan de BPL hebben gewerkt hebben. Dat geeft een heel andere dynamiek dan wanneer je in je eentje aan een project werkt.” Het hoogtepunt? “Uiteindelijk vind ik het vooral indrukwekkend om over de hele BPL te rijden. Het tracé ligt er mooi bij in het Limburgse landschap.”

Dit artikel verschijnt in Verkeer in Beeld 4, september 2019.