Fiets en ITS: Corona-proof fietsen

Door de Corona-crisis hebben we overal in Nederland te maken met de 1,5-meter samenleving. Nu per 1 juni steeds meer activiteiten buitenshuis zijn toegestaan, zal langzaamaan de mobiliteit weer toenemen. In eerste instantie zal dit vooral per auto en met de fiets zijn, aangezien de capaciteit van het ov in het begin nog beperkt zal zijn. Daarnaast zullen meer activiteiten een grotere claim gaan leggen op de publieke ruimte. Denk hierbij bijvoorbeeld aan terrassen, maar ook aan bewegen en verblijven in parken en op de wegen. Om dit in goede banen te leiden zijn er inmiddels al diverse voorbeelden van nieuw ‘corona-proof’fietsbeleid in grote steden. Waar je in het buitenland nu vooral zogenoemde COVID-19 fietspaden ziet ontstaan, richten Nederlandse steden zich meer op schoolstraten, het instellen van eenrichtingsverkeer en het afsluiten van straten voor auto’s en soms fietsers. Maar kun je als overheid ook andere dan fysieke maatregelen nemen om corona-proof fietsen te faciliteren?

Ronald Jorna en Robin Kleine, Mobycon

Mobycon is nauw betrokken bij het Bicycles & ITS (BITS) project. De Provincie Overijssel is initiatiefnemer en projectleider van dit Interreg NSR project, dat gericht is op het aantrekkelijker maken van fietsverkeer door de inzet van ITS (Intelligente Transport Systemen). Wij vroegen ons dan ook af in hoeverre ITS ingezet kan worden om ‘corona-proof’ fietsbeleid vorm te geven. In dit artikel beschrijven we de resultaten van een interne brainstorm hierover.

Waarom 1,5-meter fietsbeleid?

1,5-meter fietsbeleid is nodig om enerzijds het besmettingsrisico klein te houden en anderzijds de samenleving, en daarmee de economie, zoveel mogelijk draaiende te houden. Hiervoor moeten we mensen in staat stellen te fietsen met zo min mogelijk besmettingsgevaar. Fietsen is daarbij niet alleen een ruimte-efficiënte modaliteit, fietsgebruik draagt ook bij aan gezondheid en geluk, of dat nu door het fietsen zelf komt of door de bestemming waar men heen fietst. 1,5-meter fietsbeleid gaat dus verder dan een efficiënt verkeerssysteem. We willen mensen meer vrijheid geven, zonder dat dit ten koste gaan van andermans vrijheid en de gezondheid. Daarbij moeten we ons ook realiseren dat niet iedereen een auto heeft en niet iedereen met het ov kan of durft, waardoor veel mensen nu op de fiets zijn aangewezen. 

Gewenste veranderingen

Een corona-proof fietsbeleid kent een drietal aspecten:

• Voorzien in de veranderende ruimtevraag

Zodra meer mensen op de fiets gaan, wordt het drukker op fietspaden, bij verkeerslichten, bij bruggen en in stallingen (waar sowieso de capaciteit al minder is door de vereiste 1,5-meter afstand). Om dit op een veilige manier te kunnen doen kan dit betekenen dat fietsers (meer) prioriteit krijgen dan auto’s, dat extra fietsenstallingen worden gefaciliteerd in de openbare ruimte of dat strikter wordt gehandhaafd op wildparkeren van fietsen.

• Drukte voorkomen en vermijden

Om drukte te voorkomen moet je in de eerste plaats inzicht hebben in de drukte op fietsroutes en in fietsenstallingen. Vervolgens moet je de fietser alternatieven bieden door bijvoorbeeld te verwijzen naar rustige fietsenstallingen, naar rustige fietsroutes, of te adviseren om op een andere tijd te reizen (en eventueel deels thuis te werken). Hierbij is het van belang dat de maatregelen flexibel zijn, omdat situaties snel kunnen wijzigen.

• Fysiek contact met fietsinfrastructuur vermijden

Om het risico van overdracht van het virus te minimaliseren moet bediening van de infrastructuur door fietsers zoveel mogelijk automatisch en contactloos plaats te vinden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan VRI-knopjes, fietsenstallingen, betalingen.

ITS-oplossingen

Op grond van bovenstaande gewenste veranderingen komen wij tot de volgende typologie van mogelijke ITS-oplossingen voor de fiets in de 1,5-meter samenleving:

Bovenstaand overzicht vormt een eerste verkenning naar ITS-oplossingen die kunnen bijdragen aan 1,5-meter fietsbeleid. Zo zien we nu al dat de gemeente Amsterdam een andere instelling van de VRI’s als potentiële maatregel ziet en dat de gemeente Zwolle een dynamisch fietsparkeerverwijssysteem overweegt. Verdere studie naar de kosteneffectiviteit van de maatregelen is noodzakelijk, waarbij ook de laatste inzichten ten aanzien van besmettingsrisico (hoe lang zijn VRI-knopjes besmettelijk? Moeten dezelfde afstandsnormen worden gehanteerd in overdekte en open fietsenstallingen?) moeten worden meegenomen. Omdat niemand weet hoelang de huidige corona-crisis zal duren, is het ook goed om te kijken in hoeverre gekozen oplossingen ook op de langere termijn (na de corona-crisis) nog nuttig zijn. Denk hierbij aan een monitoringssysteem dat ook later nog nuttige informatie zal opleveren voor fietsbeleid.

Wij zijn er in ieder geval van overtuigd dat ITS, net als fysieke oplossingen, communicatie en educatie, kansen biedt bij deze nieuwe corona-uitdagingen. Interesse in hoe ITS kan bijdragen aan fietsen in het algemeen, lees dan onze blog in Verkeerskunde.

Wilt u dat de fiets in een hogere versnelling komt? Bezoek dan het Nationaal Fietscongres dat dit jaar online gevierd wordt op 3 september en 19 november. Alle informatie over het programma en aanmelden vindt u op www.nationaalfietscongres.nl