Gedragsobservatie met camera’s in Borger

De eerste plannen om een oplossing te vinden voor de drukke verkeersader en tegelijkertijd een plein te creëren dateren al van tien jaar terug, zegt wethouder Freek Buijtelaar van openbare ruimte en verkeer. Ondertunneling van de weg was aanvankelijk een van de opties, maar viel al snel af vanwege de te hoge kosten. Ook voor het huidige totaalplan voor het centrum kostte het tijd om de benodigde investering – in totaal zo’n 4 miljoen euro – bij elkaar te krijgen. En dan was er tevoren nog de zorg om de verkeersveiligheid. Per etmaal rijden er gemiddeld 11.000 voertuigen door het dorp. “Er leefden heel veel vragen. Is het wel veilig? Er steken hier mensen met een rollator over, terwijl er ook vrachtwagens met suikerbieten passeren”, zegt Buijtelaar. “Maar wij geloofden erin en dachten: laat het eerst maar gebeuren.” Projectleider Pieter Mulder: “Daarmee hebben we wel onze nek uitgestoken. Bijzonder is dat alles vlak ligt, terwijl er meestal een niveauverschil is.”

Verantwoordelijkheid

Tussen november 2014 en juni 2015 is de basis – de eerste fase van het masterplan – uitgevoerd: de aanleg van het plein in Borger, waarin de provinciale weg geïntegreerd is. Dat plein ligt vlakbij een bestaande rotonde. Omdat het gaat om een geheel nieuw verkeersconcept, dat uitgaat van zo min mogelijk sturende maatregelen als verkeersborden, verkeerslichten, parkeervakken en stoepranden, wilde de gemeente monitoren wat de eventuele invloed van de herinrichting is op het gedrag van de verschillende groepen verkeersdeelnemers. Door het deels ontbreken van harde regels doet de nieuwe verblijfsruimte immers een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van weggebruikers.
 

Verkeerskundig adviesbureau BonoTraffics heeft in opdracht van de gemeente twee observaties uitgevoerd met zeven camera’s op vier schillende locaties in en rondom het shared space-gebied. Dat gebeurde voor de eerste keer in de zomer van 2015, waarbij ook het toeristisch verkeer meegenomen is. In april 2016, na de aanleg van een nieuwe rotonde ten westen van het plein, is het onderzoek nog een keer herhaald om te kijken of het gedrag van de weggebruikers veranderd is door gewenning of door de aanleg van de nieuwe rotonde. Beide keren is gekeken naar vier aspecten: voorrangsgedrag en conflicten, parkeergedrag, verkeersafwikkeling en fietsgedrag op het nieuwe plein.

Gedragsobservatie

Uit beide observaties blijkt dat er nauwelijks conflicten of bijna-ongelukken zijn, vertelt adviseur Erik Wietses van BonoTraffics. In ieder geval niet meer dan op de traditioneel ingerichte oversteek ten oosten van de rotonde. “Dat is positief.” Opvallend was wel dat het voorrangsgedrag anders was dan verwacht. “In een gebied ingericht volgens het shared space-principe zou je verwachten dat auto’s fietsers en voetgangers vaker voor laten gaan, maar juist bij de traditionele oversteek ten oosten van de rotonde waren auto’s meer geneigd fietsers voor te laten gaan. Er is meer informatie nodig om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over dit voorrangsgedrag.” Uit het onderzoek bleek verder dat fietsers moesten wennen aan het nieuwe plein en soms aarzelden over de te kiezen route. Wietses: “Je zag wel wat twijfelgedrag, maar dat leverde nauwelijks conflicten op.” Zoals ook naar voren kwam uit de eerste observatie bleek dat automobilisten het plein af en toe gebruikten als parkeerplaats, terwijl dat niet de bedoeling was. Daarom heeft de gemeente op een aantal plekken zwerfkeien neergelegd om parkeren tegen te gaan. Daarnaast zijn zelf ontwikkelde verkeersborden neergezet die het publiek op een vriendelijke manier moeten duidelijk maken wat wenselijk gedrag is. Dus wel fietsen en lopen over het plein, maar niet parkeren.

Omslag

Voor BonoTraffics is het onderzoek in Borger-Odoorn vooralsnog afgesloten. Wietses is enthousiast over de mogelijkheden van gedragsobservatie met camera’s. “Met camera’s kun je over een langere periode heel veel in beeld krijgen. Een mooie bijkomstigheid is dat je vaak meer uit de beelden haalt dan de bedoeling was. Gedragsobservatie van verkeer staat nog in de kinderschoenen.”

Naast de camera-observaties van BonoTraffics heeft de gemeente zelf ook veelvuldig gekeken hoe het nieuwe concept in de praktijk uitpakte. Wethouder Buijtelaar: “In het begin heb ik er veel gestaan. Het was spannend en de mensen waren sceptisch. Ze moesten erg wennen. Het mooie is dat de mensen die eerst het felst tegen waren, uiteindelijk de voordelen gingen uitleggen. Je zag duidelijk een omslag in beleving.”
 

Dit artikel is eerder gepubliceerd in magazine Verkeer in Beeld, editie november 2016.