Praktisch document betere samenwerking planvorming

maandag 7 maart 2011

timer 4 min

Om problemen ná de ontwerpfase te voorkomen, heeft de gemeente Eindhoven Goudappel Coffeng gevraagd een praktisch document op te stellen waarin de ontwerper in één oogopslag kan zien welk beleid van toepassing is op welk gebied.

Praktisch document

Een projectleider en/of ontwerper heeft zich bij een ontwerp te houden aan tal van interdisciplinaire wensen en eisen. Om hier helderheid over te krijgen zou hij zich, voordat hij aan het project begint, een weg moeten banen door een grote stapel beleidsstukken. Vaak ziet de ontwerper door de bomen het bos niet meer of heeft hij hier geen tijd voor. In een later stadium wreekt dit zich. Daarom heeft de gemeente Eindhoven Goudappel Coffeng gevraagd een praktisch document op te stellen waarin de ontwerper in één oogopslag kan zien welk beleid van toepassing is op welk gebied. Zo kan hij problemen als hierboven beschreven voorkomen.

Beter en slimmer samenwerken

Het resultaat: het Handboek Openbare Ruimte, een uitwerking van de in 2006 vastgestelde Visie Openbare Ruimte. Gebruikers van het handboek zijn projectontwikkelaars, leden van de commissie ruimtelijke kwaliteit, interne- of externe ontwerpers en bewoners. Het handboek geeft een bandbreedte van wat waar kan en mag. Dat is uiteraard geen kant en klaar antwoord: ontwerpen blijft maatwerk. Wel geeft het aan wat de mogelijkheden zijn en hoe de ontwerper er, eventueel samen met bewoners, iets moois en duurzaams van kan maken. Het handboek openbare ruimte is in nauwe samenwerking met de gemeente Eindhoven opgesteld en kan als voorbeeld dienen voor andere gemeenten die tegen vergelijkbare problemen aanlopen. Het handboek brengt disciplines bij elkaar, zo wordt niet alleen tijd, maar ook geld bespaard.

Hoofdlijnen

Het handboek start met een algemeen deel. Hierin worden kort en bondig alle beleidsvelden behandeld. Uit ieder beleidsveld zijn mensen benaderd om een kaart van de gemeente aan te leveren waarop het beleid in hoofdlijnen zichtbaar wordt. Ze krijgen beperkte ruimte voor een tekstuele toelichting. Op deze manier komen alle verschillende beleidskaders in hoofdlijnen aan bod. Denk daarbij aan: toegankelijkheid, ruimtelijke hoofdstructuur, gebruik, verkeer, groen, water, cultuurhistorie en beheer. Ook geeft dit algemene deel inzicht in de verschillende kwaliteitsniveaus. Deze zijn afkomstig uit de Visie Openbare Ruimte en destijds opgesteld in samenwerking met bewoners.

Vier kwaliteitsniveaus

De gemeente Eindhoven hanteert vier kwaliteitsniveaus: standaard, plus, bijzonder en exclusief. In dit deel kan de ontwerper zien binnen welk kwaliteitsniveau zijn ontwerpopgave ligt. Na het algemene deel komen de vier verschillende kwaliteitsniveaus uitgebreid aan de orde. De ontwerper kan meteen bladeren naar het kwaliteitsniveau dat op zijn ontwerpopgave van toepassing is. Binnen het betreffende kwaliteitsniveau komen alle elementen aan bod, zoals verlichting, verharding, straatmeubilair, parkeren, speelplekken, boomspiegels en bloembakken. Door middel van de 'stoplichtmethode' wordt voor deze elementen inzichtelijk gemaakt wat 'gewenst' (groen), toelaatbaar (oranje) of uitgesloten (rood) is. Zo is het bij parkeren in kwaliteitsniveau 'bijzonder' bijvoorbeeld wenselijk om te kiezen voor een specifiek formaat verharding en voor gebakken materiaal of natuursteen. Het gebruik van een gangbaar formaat en betonmateriaal is hier toelaatbaar. Bij parkeren in kwaliteitsniveau 'standaard' is het toepassen van gangbaar formaat gewenst. Het gebruik van specifiek formaat en natuursteen is hier uitgesloten.

Beheeraspecten

Het laatste deel van het handboek beschrijft de beheeraspecten die van invloed zijn op het ontwerp. Wat zijn bijvoorbeeld de gewenste maten die nodig zijn voor het legen van ondergrondse containers? Wat zijn de eisen die vanuit beheer gesteld worden aan strooiroutes en met welke breedte dient rekening te worden gehouden als het gaat om de bereikbaarheid van materieel?

Hoe nu verder?

Het handboek is in Eindhoven enthousiast ontvangen en wordt al goed gebruikt. Nog voordat het door het college was goedgekeurd werd er door ontwerpers naar gevraagd, het leeft bij de gebruikers. Ook is het goed leesbaarheid; het boek is beeldend en toegankelijk. Gebruikers herkennen dat zij hiermee efficiënter en beter ontwerpen en samenwerken. Het handboek is echter een levend document. Beleid verandert in de loop der tijd, evenals de wensen en eisen van bewoners. Het is daarom belangrijk het handboek up to date te houden. Iedere twee jaar draagt de programmaleider openbare ruimte zorg voor een aanpassing van de teksten en het kaartmateriaal aan het vigerende beleid. Helaas verdwijnen veel handboeken na verloop van tijd toch in de bureaula. Hoe voorkomen we dit? Binnen de gemeente Eindhoven worden alle plannen voor de openbare ruimte getoetst door de commissie ruimtelijke kwaliteit en de afdeling Beheer. Deze partijen zorgen voor naleving van het handboek en zorgen er dus voor dat het op tafel blijft. Ook de brede samenwerking bij de totstandkoming van het handboek zorgt voor een groot draagvlak en dus voor een goed gebruik.