INFRATECTURE; ontschermen kan ook

Voor geluidsoverlast is wetgeving vastgesteld met strenge eisen en normering. Deze wetgeving is echter niet gericht op het wegnemen van de oorzaak, maar op het afblokken van de overlast. Kilometers lange schermen, soms tot wel dertien meter hoog, worden door ontwerpers ingezet om de geluidsoverlast van verkeersstromen onder de geëiste norm te krijgen. Het gevolg is een landschap van Palestijnse muren alsof het de normaalste zaak van de wereld is. Deze muren introduceren bovendien nieuwe problemen. Denk aan horizonvervuiling, uitzichtblokkade, kosten, windhinder, vandalisme, vervuiling, onderhoud- en beheerproblematiek. Hiervoor zijn in tegenstelling tot geluid geen normen vastgesteld. Ze worden echter wel als ‘bijproduct’ gecreëerd zodra geluidswerende voorzieningen op een ondoordachte manier, louter conform de geluidswetgeving, ontworpen worden.
 

Uitzichtblokkade

Geluidsschermen maken dwarsrelaties onmogelijk, verstoren de panorama’s van de mobilist, blokken uitzicht en vergezichten voor de omwonenden af. Uitzichtblokkade is moeilijk in waarden of getallen uit te drukken en is niet in wetgeving vastgelegd, maar permanent uitkijken op een geluidsscherm of kijken over een open landschap waar zo nu en dan een trein door je beeld rijdt zijn toch echt twee verschillende kwaliteiten. Op grotere afstand leiden geluidsschermen tot horizonvervuiling, van dichtbij blijken schermen het ideale canvas voor graffiti-artiesten te zijn. Van dichtbij is ook de ophoping van zwerfvuil goed te zien.
 

Ontwerpen zonder achterkant

Er is nog een ander opvallend aspect wanneer we naar geluidsschermen kijken. De meeste schermen lijken ontworpen te zijn met een voor- en achterkant. De voorkant, de kant die het meeste aandacht heeft gekregen in het ontwerp, is het meest orgvuldig ontworpen en het meest doordacht. Deze bevindt zich doorgaans aan de kant waar de weg of het spoor. De gangbare verklaring daarvoor is dat de infrastructuurzijde het meest dynamisch is. Dat de snelheid van de voertuigen de ontwerper inspireert en dat zich aan die zijde de meeste mensen (lees: bewonderaars) bevinden. Terwijl de reizigers in enkele seconden voorbij razen, zijn de mensen voor wie het scherm feitelijk is, zij die ‘beschermd’ moeten worden, de omwonenden, veroordeeld permanent tegen een achterkant aan te kijken. Intelligent ontwerpen van infrastructuur, in dit geval geluidsschermen, betekent ontwerpen zonder achterkant. Als voor een scherm gekozen wordt als oplossing voor geluidshinder, dan vergt dat van de infratect minimaal een schermontwerp met twee voorkanten.
 

Andere oplossingen voor geluidhinder

Voor een infratect is het accepteren van een scherm als enige oplossing voor geluidshinder echter niet vanzelfsprekend. Hem staan namelijk meerdere mogelijkheden ter beschikking om te voldoen aan de geluidswetgeving. Ik wil als voorbeeld twee Nederlandse projecten aanhalen die beide op een geheel eigen wijze oplossing bieden aan de wet geluidhinder. Voorbij het niveau van een scherm. Graafseweg in Alverna (gemeente Wijchen) Deze weg met een ‘verbindende’ functie kent veel doorgaand verkeer. Door de groei van het verkeer is door de jaren heen een conflict ontstaan tussen de doorstroming en de woonkwaliteit. De bewoners waren fel tegen het plaatsen van een geluidsscherm. Ze vreesden namelijk de te verwachten vervuiling, blokkade van uitzicht, waarde vermindering van de huizen en aantasting van het landelijke karakter van de woonkern Alverna. Ruimtelijk en visueel zouden de schermen het dorp namelijk in tweeën splitsen. De provincie heeft dit scherp in de gaten gehad en gekozen voor een ontwerptraject op basis van participatie. Het bureau Topia heeft, in samenwerking met bewoners, mogelijkheden ontwerpend verkend. Het doel was duidelijk; verminderen van de geluidsoverlast. De manier waarop dat echter bereikt moest gaan worden was open en vormde de inzet van het participatietraject. de oplossing is gevonden in een combinatie van maatregelen. Zo is de weg een halve meter verlaagd. Met de vrijgekomen grond zijn aan weerszijden van de weg lage aarden wallen gerealiseerd. Deze wallen zijn aan de wegzijde voorzien van geluidsabsorberende materialen terwijl de wallen aan de bewonerszijden zijn ingeplant met een rijke combinatie van grassen en bloemen. Door het verdiepen van de weg in combinatie met de aarden wallen zijn vanuit de woningen enkel nog daken van hoge auto’s zichtbaar. Het uitzicht voor omwonenden is daardoor niet enkel in stand gehouden maar versterkt. Vanaf nu nauwelijks meer auto’s in zicht, een veel rijkere beplanting en de woningen aan de overzijde nog steeds zichtbaar. Tevens is de weg is uitgevoerd met geluid reducerend asfalt. Naast deze fysieke ingrepen is de toegestane rijsnelheid verlaagd. Dit pakket van maatregelen bleek voldoende voor de gewenste geluidsreductie.
 

Boswoningen Goirle

Een tweede inspirerend voorbeeld zijn de boswoningen op de grens van Tilburg en in Goirle. Direct langs de drukke snelweg A58 zijn woningen gebouwd. Op een locatie waar volgens geluidwetgeving ogenschijnlijk niet gebouwd mag worden is een lange rij van in totaal 170 woningen gerealiseerd. De woningen zijn met de achterzijde naar de snelweg gekeerd. Deze achterzijde vormt een langgerekte geluidswerende voorziening van 700 meter lang en 14 meter hoog. Waar de achterkanten gekeerd zijn naar de drukke snelweg, zijn de voorzijden van de woningen gekeerd naar het naastgelegen bos. De woningen hebben daardoor een vrij uitzicht naar het bos. Door het afgeschermde snelweggeluid zorgen aan de voorzijde de vogeltjes uit het bos voor een rustgevend geluid. Het uitgangspunt achter het ontwerp van bureau Lubbers is om een voorziening te maken die geen werelden splijt maar ze verbindt. Door het omvormen van de functie van scherm naar woning wordt de monofunctionele voorziening geluidsscherm een multifunctionele oplossing (woning + geluidsscherm). Het ontwerp is in alle details zorgvuldig uitgewerkt. Elke zijde heeft een maximale aandacht gekregen. Wat voor de woningen wellicht de achterkant is, is voor het totale gebouw echter net zo goed een voorname zijde. Aan de snelwegzijde is het gebouw als een langgerekte gevel vorm gegeven. Een horizontale opbouw van de gevel versterkt dit langgerekte beeld. De gevelopeningen voor de achtergelegen woningen zijn als horizontale glasstroken opgenomen in de stenen gevel. De zone tussen snelweg en gebouw is ingericht als langgerekte ecologische zone met nat-dras zones en gevarieerde beplanting. Grote boombakken aan de gevel maken van deze groene zone een drie dimensionale wereld. Twee voorbeelden ter inspiratie.

Twee voorbeelden van doordacht ontwerpen, Twee voorbeelden van ontschermen. Twee voorbeelden van infratecture pur sang