Betaald parkeren en blauwe zone

Door Peter Bekkering

Venray is na Venlo de tweede stad in Noord-Limburg. Het is een grootstedelijke kern met ruim 43.000 inwoners, waarvan ongeveer 28.000 in het centrum Venray en de rest in de dertien kerkdorpen, variërend in grootte van 100 gezinnen tot 2500 gezinnen (Ysselsteyn). Venray heeft als grootstedelijke kern een vrij fors winkelgebied in de binnenstad (met 42.600 vierkante meter de achtste in grootte  in Limburg) met een duidelijk bovenregionale functie. De economie van Venray heeft vier pijlers: logistiek, agribusiness, zorg en maakindustrie.

Druk op winkelgebied binnenstad

Begin jaren ’90 was de druk op het winkelgebied in de binnenstad zodanig groot, dat de roep om regulering, ook vanuit de ondernemers, steeds groter werd. Wethouder Ike Busser: “Het werd druk en onoverzichtelijk en iedereen parkeerde maar schots en scheef op pleinen en groenvoorzieningen. De klanten van centrumondernemers kregen daardoor steeds meer moeite om hun auto in de binnenstad te parkeren. Uiteindelijk leidde dit op 1 november 1993 tot de invoering van betaald parkeren in de binnenstad: met een duurder tarief op straat en een goedkoper tarief op een aantal slagboomterreinen.” Ruim vijftien jaar later, in 2009, kreeg Venray met De Gouden Leeuw zijn eerste parkeergarage. Vanwege een raadsmotie werd bovendien besloten dat er betaald parkeren in een straal van 300 meter om parkeergarage De Gouden Leeuw – met 500 parkeerplaatsen – moest komen. In de tussentijd was vanwege uitwijkgedrag in 2005 ook in de eerste woonwijk, de Oranjebuurt, betaald parkeren ingevoerd. Later volgden meer woonwijken. Dat leidde aanvankelijk niet tot veel discussie. In 2009-2010 vond een renovatie van het stadscentrum plaats en in 2011 werd Venray zelfs uitgeroepen tot Beste Binnenstad in de categorie tot 30.000 inwoners. Busser: “Dat was een beloning voor de gedane investeringen en de integrale aanpak. Daarbij is zorgvuldig aandacht besteed aan het historiserend karakter en het behoud van het eigen karakter van de straten en pleinen. Ook scoort het winkelcentrum als domein van de voetganger, vanwege de diversiteit van het voorzieningenaanbod en de bereikbaarheid. Ruim 200 winkel- en horecabedrijven, aangevuld met cultuurhistorie vormen een aantrekkelijk decor voor bezoekers uit de regio, aldus het juryrapport in 2011.”

Ook kreeg de stad een jaar later een prijs voor de stad met de beste openbare ruimte. Busser: “Dat was niet alleen omdat de gemeente 6,5 miljoen euro investeerde, maar ook vanwege het betrekken van de ondernemers en bewoners bij die ingrijpende operatie. De jury prees verder de ‘bijna on-Nederlandse perfectie qua uitvoering van bijvoorbeeld de verharding’.”

Afname binnenstadbezoek

In de jaren erna nam het binnenstadbezoek echter af. Dat lag niet zozeer aan de kwaliteit van de winkels of het aanbod, maar eerder aan de opkomst van het internetshoppen. Bovendien weken mensen vanwege de drukte voor funshopppen uit naar plaatsen als Boxmeer, Horst, Deurne en Venlo en gingen ze binnen Venray voor runshoppen eerder naar wijkwinkelcentra – met gratis parkeren – dan naar de binnenstad. De ontwikkelingen leidden ertoe dat in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2014 ondernemers en bepaalde politici de wenselijkheid van gereguleerd parkeren ter discussie gingen stellen. Daarbij pleitten sommige partijen voor gratis parkeren en andere partijen voor een blauwe schijf. Weer andere partijen wilden de bestaande situatie handhaven, zolang het kostendekkend zou zijn. Eind 2014 nam de druk verder toe toen de ondernemers de noodklok gingen luiden en betaald parkeren als hoofdoorzaak voor hun teruglopende inkomsten zagen. Bovendien zag de gemeente dat het aantal betaald parkeeruren in de periode 2010-2014 met 8,5 procent afnam.

Drie scenario’s

Het college ontwikkelde daarop drie scenario’s. Busser: “Die scenario’s brachten mij tot het inzicht dat kostendekkend betaald parkeren – waar ik voorstander van was – op den duur niet meer een duurzaam haalbaar systeem zou zijn. De lasten van de parkeergarage en van de BOA’s die we vast in dienst hadden genomen waren zo hoog en de bezoekersaantallen liepen zo terug, dat we die lasten op den duur niet meer zouden kunnen opvangen. We moesten dus afschrijven en het verlies nemen om zo het probleem niet naar de toekomst te verschuiven.”  Busser benadrukt dat de bewoners tevreden waren met het systeem van destijds. “We hadden zo’n 900 parkeervergunningen tegen een schappelijk tarief (125 euro per jaar), waarmee ze vrijwel altijd verzekerd waren van een plaats. Die zekerheid hadden ze niet toen parkeren nog gratis was. Integendeel.” Busser gaat in op de drie scenario’s: “Het eerste was gratis parkeren, geen regulering. Het betekende ook dat we in een keer alle lasten van de parkeergarage moesten nemen. Het tweede scenario was om de betaaldparkeerzone om te zetten in een blauweschijfzone. En het derde scenario was klantvriendelijk betaald parkeren, dus lagere tarieven en een andere manier van handhaven.”

Twee pilots

Het college had een voorkeur voor gratis parkeren, maar daar stemde de raad niet mee in. Omdat de raad het over alternatieven niet eens kon worden, werd in november 2015 besloten om twee pilots te houden. De eerste was volledig gratis parkeren en de tweede om op straat gratis te parkeren en achter de slagbomen en in de parkeergarage betalen met een klantvriendelijk tarief: 1 euro per uur met een maximum van 3 euro per dag. De eerste pilot duurde van medio november tot eind januari en de tweede van begin februari tot medio april. De monitoring leverde veel informatie op. Busser: “Bij gratis parkeren zag je dat gedrag een belangrijke factor is. Zo namen winkeleigenaren en medewerkers 20 tot 25 procent van de straatparkeerplaatsen in beslag die voor hun klanten bestemd waren. En parkeerden mensen weer net als voor de invoering van het betaald parkeren in 1993 naar eigen goeddunken. Je zag ook dat de parkeerdrukte zich  concentreerde in de kern van de binnenstad en dat de iets verderaf gelegen – 400 meter – parkeerterreinen leeg waren.” Bij de tweede pilot keerden de mensen terug naar de slagboomterreinen. Busser: “Je zag dat de ervaringen van de eerste pilot daar invloed op hadden. Bij gratis parkeren moesten ze lang zoeken naar een parkeerplaats. Voor een laag tarief waren ze echter op zo’n slagboomterrein verzekerd van hun plaats.”

Blauwe zone

De resultaten van de pilots brachten de raad tot het inzicht dat gratis parkeren niet de oplossing was,  dat een zekere regulering inclusief handhaving gewenst was en dat er voor bewoners ontheffingen moesten komen. Uiteindelijk koos de raad daarom ervoor om voor een oplossing te kiezen met klantvriendelijke tarieven op de slagboomterreinen en de parkeergarage – net als bij de tweede pilot 1 euro per uur met een maximum van 3 euro per dag – en om binnen de centrumring een klein deel van het straatparkeren (287 plekken) tot blauwe zone te maken, inclusief ontheffingen voor bewoners. Dit wordt nu vanaf begin oktober ingevoerd. Tot aan dat moment geldt het regime uit de tweede pilot.

De gemeente heeft inmiddels met alle ondernemers en met de wijkraden gesproken over het nieuwe parkeerregiem. Bovendien is met de raad afgesproken dat het college tussentijds kan ingrijpen – bijvoorbeeld door het vergroten van een blauwe zone – wanneer het in de praktijk niet blijkt te werken. Daarnaast volgt na een jaar een evaluatie. De ondernemers zijn tevreden over de mix betaald parkeren-blauwe zone, omdat ze inzien dat gratis parkeren niet werkte. Het nieuwe regime betekent minder inkomsten, maar ook minder kosten voor handhaving. Het uiteindelijk verschil wordt eerst vanuit de parkeerexploitatie en vanaf eind 2017 gedekt uit de algemene middelen.

Lessons learned

Terugkijkend vindt Busser vooral de manier waarop je als gemeente aan het begin de discussie aangaat van groot belang. “Het is ook goed om met de raad aan het begin in alle vrijheid te brainstormen voordat je in de openbaarheid de discussie gaat voeren. Daarnaast moet je je realiseren dat parkeren voor mensen emotie is. Je moet als gemeente dus niet alleen met feiten komen en zeggen ‘dat het wel goed komt en dat je weet hoe het gaat lopen’. Je moet daarentegen goed luisteren, wijzen op gemeenschappelijke belangen en ook laten zien wat nadelen zijn van bepaalde standpunten.” Een andere tip voor andere gemeenten is om ervoor te zorgen dat bij informatie- of discussieavonden belangengroepen evenwichtig vertegenwoordigd zijn. “Als je dat niet doet, overstemt de groep met het grootste aantal de andere groepen.”