KnoopXL verbindt Eindhoven met de wereld

“Ik hou me bezig met stilstaande mobiliteit”, stelt Paul van Loon van Empaction als we het hebben over parkeren. “Wat doe je met je voertuig bij het begin en aan het einde van de reis?”. Erik van Hal is verkeersplanoloog bij de gemeente Eindhoven. Samen werken ze aan de transformatie van Knoop XL, het gebied vanaf het PSV-stadion in het westen tot aan De Berenkuil, een bekende rotonde in de stedelijke rondweg.

In het gebied, waar ook Eindhoven Centraal ligt, wonen nu een paar honderd mensen. Knoop XL zal doorgroeien naar een plek met ruim 6.500 woningen voor zo’n 15.000 nieuwe inwoners. In Knoop XL is ruimte voor wonen, werken, ontmoeten en verblijven. Het gebied is direct gelegen naast Eindhoven Centraal en zal daarom goed toegankelijk zijn voor openbaar vervoer en autoluw worden ingericht. Daarmee wordt Knoop XL het centrale entreepunt voor de Brainport regio.

“Het project bevindt zich nu in de fase van planvorming”, aldus Van Hal. “Eindhoven is op allerlei fronten bezig zich te oriënteren op de toekomst voor het centraal stedelijk gebied. Eigenlijk is dit een jaar of zes geleden begonnen met een studie naar nut en noodzaak van een station bij Eindhoven Airport. Dat was een vervoerskundige vraag waarop de conclusie is getrokken dat een intercitystation ontwikkelen niet mogelijk is zonder stedelijke ontwikkeling van het gebied eromheen. Vervolgens is geconstateerd dat zo’n stedelijke ontwikkeling voorlopig logischer is in het hart van de stad, dan ver daarbuiten.”

“Aan de noordkant van het centraal station is binnen een straal van een kilometer zo’n vijfentachtig procent onbebouwd. Zo’n gebied vind je eigenlijk nergens, dat biedt kansen. Asfalt en de auto bepalen nu de openbare ruimte. Er is slechts een beetje groen en door tunneloplossingen beweegt al het fiets- en voetgangersverkeer zich onder het maaiveld. Die inrichting is deels het gevolg van het feit dat in de oorlog de nabijgelegen Philips-fabrieken flink gebombardeerd zijn. Hierdoor moesten in de fase van wederopbouw tientallen hectaren binnenstedelijke grond opnieuw ingericht worden op een moment dat de auto de toekomst had. Door deze focus op de auto loopt nu dwars door het gebied de Fellenoord, een soort stadsautoweg, die dertigduizend auto’s per dag vervoert. Sinds een jaar of tien heeft Eindhoven een andere trend ingezet. Neem bijvoorbeeld Strijp-S. De herontwikkeling van dit omvangrijke voormalige Philips-terrein is gekoppeld aan de ontwikkeling van onze eerste HOV-lijn. Het hele gebied is autoluw ingericht, er loopt een centrale fiets-wandelroute doorheen en de parkeergarages liggen aan de rand. Die aanpak is best een kentering voor een traditioneel autogerichte stad als Eindhoven.”

De Multi Modale Knoop XL: Samenwerking vereist

“Om van Knoop XL een aantrekkelijk, groener en voetgangersvriendelijk gebied te maken is besloten om de Fellenoord te transformeren tot autoluwe stadsboulevard. Het busstation stamt uit 1993 en is qua ontwerp een compact en dynamisch busstation. Er wordt veel busvervoer afgewikkeld op een kleine ruimte. Destijds ontworpen voor dertig- tot vijfendertigduizend reizigers per dag, maar in 2019 waren dat er al vijfenvijftigduizend. Dat knelt. Vandaar de ambitie om het busstation ondergronds te brengen en te integreren met de spoorplannen voor Eindhoven Centraal én in de mobiliteitsvisie voor de gebiedsontwikkeling Knoop XL. Samenwerking met alle betrokken partijen is onontbeerlijk voor de ontwikkeling van zo’n multimodale knoop."

Strenge parkeernormen

“De parkeernormen voor het gebied zijn al vastgesteld”, aldus Van Loon. “Gemiddeld komt er ongeveer één parkeerplaats per drie woningen. Parkeren willen we daarbij zoveel mogelijk gebiedsgericht oplossen. Het liefst vindt parkeren geconcentreerd aan de rand van het gebied plaats en verlagen we het autobezit door het stimuleren van deelmobiliteit. Daar wordt op dit moment een afsprakenkader voor ontwikkeld. Daarin maken we een splitsing tussen wat een ontwikkelaar op het eigen gebied mag aanbieden en maken, en wat gebiedsgericht opgelost moet worden. Er komt een gebiedsorganisatie voor parkeren en deelmobiliteit die dat regisseert.” “Wij als Empaction denken mee en adviseren de gemeente over het brede kader hoe Eindhoven de vertaalslag kan maken van standalone parkeernormen naar een gebiedsgerichte benadering. De uitdaging is de balans te vinden tussen parkeren op eigen ontwikkelplot, precies genoeg gebiedsvoorzieningen maken aan de rand van het gebied en het benutten van restcapaciteit in bestaande (private) parkeergarages. En eigenlijk geldt voor deelmobiliteit hetzelfde: wat doe je op plotniveau en wat los je gebiedsgewijs op? Het toverwoord is dan ook hier ‘samenwerken’, bijvoorbeeld tussen gemeente, ontwikkelaars, parkeerexploitanten en diverse aanbieders van deelmobiliteit. Om de complexiteit beheersbaar te houden is ervoor gekozen het bezoekersparkeren zoveel mogelijk in bestaande openbare parkeergarages, veelal van Q-Park, te laten plaatsvinden. Die zijn daar immers al voor ingericht.

Hoogwaardig deelvervoer

“Het is logisch dat je in een gebied als Knoop XL vooral mensen aan wilt trekken die voor hun dagelijkse verplaatsing niet auto-gebonden zijn”, aldus Van Loon. “Als je een wijk die zo dicht bij een ov-knooppunt ligt echt autoluw inricht is het daar wonen extra aantrekkelijk voor mensen die primair fietsen, met de trein of bus gaan, de scooter pakken of lopen. Uit onderzoek van onder andere de TU/e blijkt dat veel mensen bereid zijn om zonder eigen auto te verhuizen naar een binnenstedelijke omgeving – als de omstandigheden en randvoorwaarden daarvoor goed zijn.” “De directe nabijheid van een ov-knooppunt en een goede fiets infrastructuur zijn daarbij belangrijke elementen. Maar de meest bepalende voorwaarde om geen eigen auto mee te brengen is een hoogwaardig aanbod aan deelvervoer dat goedkoper is dan het hebben van een eigen auto. Die combinatie van hoogwaardig en betaalbaar is lastig, omdat bij normale marktwerking een hoogwaardige dienstverlening automatisch duur is. We zullen dus creatief moeten zijn om hoogwaardig deelvervoer goedkoop te laten zijn. En net als bij parkeren zijn ook hier samenwerking en dubbelgebruik de belangrijkste sleutels voor succes.”

Voor meer informatie
www.empaction.nl

Dit is een artikel uit MobiliteitsPlatform (Nummer 1, Jaargang 3), Klik hier voor een digitale versie van het magazine.