Pilot om doorgaand verkeer met verschillende data in kaart te brengen

De gemeente Amsterdam start een pilot om de verkeersstroom naar de binnenstad in kaart te brengen. Daarbij worden verschillende databronnen gebruikt. Ewald Dijkstra van de gemeente Amsterdam geeft uitleg over deze pilot. 
 
De gemeente Amsterdam maakt werk van het verbeteren van leefbaarheid en luchtkwaliteit. Met de vaststelling van de Agenda Autoluw geeft zij meer ruimte aan fietser, voetganger en openbaar vervoer. Een van de maatregelen uit de Agenda is het beperken van het doorgaand verkeer over de Weesperstraat als pilot. De verwachting is dat dit de verkeerstroom naar en door de binnenstad beperkt. De Weesperstraat ligt op de ‘Wibautas’. Dit is een van de drukste routes door de stad. Het verbindt de noordzijde van de stad via de IJ-tunnel met de zuidzijde van de stad.  

Het knippen van de Weesperstraat heeft naar verwachting naast de positieve effecten ook negatieve effecten op de omgeving. Denk hierbij onder andere aan sluipverkeer. Verkeer zal via een andere route de bestemming willen bereiken. Om inzicht te krijgen in alle effecten voert de gemeente een pilot uit over een periode van acht weken. De gedragingen van het motorverkeer worden in die periode gemonitord op basis van kentekens. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de bestaande ANPR-camera’s in de stad, aangevuld met ANPR-camera’s die speciaal voor dit onderzoek worden neergezet. In het totaal gaat het om zo’n 250 camera’s. 

Dit brengt ons bij het privacyvraagstuk. De gemeente Amsterdam is een van de ondertekenaars en pleitbezorgers van het Tadamanifest. Het Tadamanifest heeft zes uitgangspunten over zaken als inclusiviteit, zeggenschap en openheid over datagebruik. Samengevat komt het erop neer dat we als gemeente open en transparant met data willen omgaan, dat we de data verzamelen die nodig is, dat de menselijke maat leidend is en dat de data van iedereen en voor iedereen is. Het college heeft in haar programma vastgelegd dat Amsterdammers en bezoekers van Amsterdam zich onbespied door de stad moeten kunnen verplaatsen. Deze standpunten zouden op gespannen voet kunnen staan met de gemeentelijke taak om te zorgen voor een goede ruimtelijke ordening en het daarvoor benodigd onderzoek over het gebruik van de openbare ruimte. 

Geen persoonsgegevens 

Het onderzoek betreft een uitgebreid cordononderzoek. Waar rijdt men het gebied in, waar rijdt men er uit en hoelang verblijft men in het gebied? Daarnaast willen we ook nog weten of het een inwoner is of een bezoeker. Ook willen we weten wat voor soort voertuig het is: gaat het om een personenauto, een vrachtwagen of een taxi? Om deze inzichten te verkrijgen moeten we de waargenomen kentekens verrijken. Hiervoor gebruiken we data uit onder andere het vergunningenbestand en de open dataset van het RDW. 

Hoewel kentekens essentieel zijn, willen we niet hebben dat de kentekens op enig moment op straat komen te liggen. De te analyseren dataset moet anoniem zijn. Met behulp van de pseudonimiseertool van Viacryp pseudonimiseren we alle kentekens bij de bron. Deze tool heeft als belangrijk voordeel dat een dubbele hash plaatsvindt. De sleutels daarvoor worden aangemaakt door de leverancier respectievelijk de ontvanger van de data. Als een van beide sleutels vernietigd is, is het proces onomkeerbaar en is sprake van anonieme data. 

Een groot voordeel van deze aanpak is dat ieder kenteken altijd hetzelfde pseudoniem krijgt. De koppeling van data kan plaatsvinden op basis van het pseudoniem. Dit stelt echter wel eisen aan de items van de andere datasets. Als daar te veel informatie in staat, dan is een waarneming mogelijk terug te leiden naar een persoon. Vandaar dat we alleen die velden gebruiken die nodig zijn voor de analyse. Dus wel of het een vrachtauto of personenauto is, maar niet of het een Witte Toyota Aygo met vier deuren uit 2017 is. 

Transparant zijn 

Voor de dataverzameling hebben we een DPIA opgesteld. Dit staat voor Data Protection Impact Assesment. Hierin is aan de hand van zo’n 70 vragen beschreven wat we doen, wat de grondslag is van het onderzoek, hoe we data verwerken en welke data we koppelen. Het opstellen van een DPIA is niet de leukste klus, maar het dwingt je om na te denken over je werkwijze en de maatregelen die je moet nemen om de impact op de privacy te beperken. Dit geeft je de mogelijkheid om je processen bij te stellen. 

Laat maar zien 

De openbare ruimte in Amsterdam hangt vol met camera’s en sensoren. Sommige zijn permanent en andere tijdelijk. In een aantal gevallen leggen ze persoonsgegevens, zoals kentekens of mac-adressen vast, in andere gevallen tellen ze slechts. Aan de buitenkant kun je dat niet zien. Daarom voorziet de gemeente Amsterdam alle camera’s die zij plaatst of namens haar worden geplaatst van een sticker, met daarop een adres van een website waarop informatie over het betreffende apparaat kan worden gevonden. Ook worden al deze apparaten opgenomen op een kaart die een overzicht biedt van alle Amsterdamse apparaten. Door op de specifieke locatie te klikken vind je de informatie over het doel van het apparaat. 

Met deze (en andere) maatregelen kan de gemeente Amsterdam de benodigde data verzamelen zonder dat de privacy van haar inwoners en bezoekers in het geding is.