Wat kunnen we leren van de coronacrisis leren over gedragsbeïnvloeding?

maandag 25 januari 2021

Tijdens de persconferenties van minister-president Rutte valt het woord ‘gedrag’ voortdurend. Met het gegeven dat het beperken van reisbewegingen (mobiliteit) een kernpunt van de corona-aanpak is: wat zouden we hiervan kunnen leren? In het verkeerskundige vakgebied is -terecht- steeds meer aandacht voor de mogelijkheden van gedragsbeïnvloeding.

Zorg voor eenduidigheid en handelingsperspectief

Het advies is om alleen indien noodzakelijk te reizen met het openbaar vervoer. Maar wat is noodzakelijk? Er is ruimte voor interpretatie, wat ervoor kan zorgen dat het wensgedrag lang niet altijd vertoond wordt. Kraakhelder zijn over het gewenste gedrag dus, luidt het devies. Daar komt nog bij dat bewust nadenken moeite kost. Ons brein is nu eenmaal lui. Zorg daarom ook voor een simpel handelingsperspectief. Bijvoorbeeld: op alle maandag kom je per fiets naar kantoor.

Maak het begrijpelijk

Nederland kent miljoenen mensen die niet talig zijn ingesteld of een minder dan gemiddelde kennis van het Nederlands hebben. Wanneer je een brede en complexe doelgroep wil motiveren om hun gedrag aan te passen, is het van belang om op alle noodzakelijke niveaus te communiceren. Gebruik eenvoudige taal, gebruik iconen en ander beeld en test dit bij de doelgroepen die je wilt bereiken.

Nudgen tot je een ons weegt

Nudgen is populair in gedragsprojecten: gedrag beïnvloeden met kleine, subtiele aanwijzingen. Je speelt in op dat luie brein, dat vaak op de automatische piloot draait. In coronatijd wordt veel gewerkt met tekens op de grond (pijlen) en herkenbare iconen (vinkjes en kruizen). Soms werkt dat goed, vaak ook niet. Er is simpelweg te veel ruis. En dan kun je nudgen tot je een ons weegt. Praktijkobservatie is dus nodig: wat is bijvoorbeeld het werkelijke effect op wachtende voetgangers van rood licht in de vorm van een vrolijk dansend poppetje?

Soms is de baas spelen de beste oplossing

De regering geeft de voorkeur aan (dringende) adviezen. Cialdini heeft lang geleden al aangetoond hoe waardevol autoriteit is bij het beïnvloeden van menselijk gedrag. Daarnaast hebben lockdowns laten zien dat ‘dwang’ een effectieve gedragsmaatregel is. Het valt dus te overwegen om regelgeving en de autoriteit van instanties vaker in te zetten bij gedragsbeïnvloeding. Bijvoorbeeld door als werkgever vaste thuiswerkdagen in te stellen.