Een slimme stad voor onze voeten

Door Derk van der Laan

Als een stad zo slim is als haar bewoners, dan lijkt Utrecht Science Park, aan de oostkant van de stad, een plek vol slimmeriken. “Weet je wat ik daar zie?’, zegt Cor Jansen, directeur Utrecht Marketing: “Velen nemen de fiets om van A naar B te gaan. Maar de hoogleraren niet. Die lopen. Zij kiezen op een slimme manier voor wat meer minuten reistijd. Looptijd kun je gebruiken om na te denken. Of om je mentale harde schijf te defragmenteren”.

Achterstand inhalen

Terwijl het aantal smart-city-projecten groeit, vindt de langzaam toenemende kennis op voetgangersgebied in de praktijk nog onvoldoende haar weg. Tijdens de research voor mijn boek leerde ik dat de belangen van ‘lopers’ nog onvoldoende worden behartigd. Mede daardoor slaan beslissers hen vaak over. Met deze achterstanden moeten ‘slimme’ projecten wel rekening houden.

Big Brother

Tegelijkertijd hebben datamakelaars te maken met dilemma`s en onzekerheden. Zo kleven aan het fenomeen ‘big brother is watching you’ gevaren in de privacysfeer door dataverzameling. Een voorbeeld: in China koppelen twaalf regionale overheden allerlei gegevens van burgers aan hun oversteek- en ander verkeersgedrag. Doel is om straffen of beloningen uit te delen. Zoals bij vele experimenten en ‘pilots’ op datagebied, ontbreken hier toegankelijke en controleerbare evaluaties. 

Voetgangerssensoren

Ook andere ontwikkelingen zorgen voor speculaties over de toekomstige mogelijkheden of beperkingen van dataverzameling. Neem de verwachte effecten van zelfrijdende auto`s. Marleen Stikker, directeur van technologiedenktank De Waag, verwacht bijvoorbeeld dat zelfrijdende auto`s het noodzakelijk maken dat alle voetgangers sensoren dragen. Zij pleit voor de principiële discussie of een private partij, zoals een particuliere zelfrijdende auto, feitelijk de zeggenschap over de publieke ruimte mag overnemen.

Ogen en oren

Toch liggen er voor verkeers- en mobiliteitsprofessionals kansen op het gebied van slimme data en apps die het lopen ondersteunen. Een eerste voorbeeld is te vinden in de gemeentelijke praktijk van alledag.  Veel burgers leggen contact met de gemeente om online of per telefoon een ‘melding openbare ruimte’ te doen. Over vuilnis op straat, scheefliggende stoeptegels, noem maar op. Door hieruit gegevens te filteren die over het lopen gaan te verzamelen en te analyseren, ontstaat een beeld: wat gaat fout en wat gaat goed? Een basis voor voetgangersbeleid kan worden gelegd door deze burgerbevindingen te koppelen aan ‘andere ogen en oren’, zoals van wijkteams voor beheer en onderhoud en de politie.   

Rekentools bij verhuizen

Een tweede voorbeeld. Exacte gegevens over loopafstanden en looptijden van A naar B kunnen vooroordelen over wandelen en loopafstanden afzwakken. “Het viel echt mee, dat lopen”, is een veelgehoorde reactie. Dit telt met name bij belangrijke beslismomenten zoals de keuzevraag waarheen te verhuizen. Gemeenten zouden makelaars kunnen stimuleren om online bij te koop staande woningen ook reële loopafstanden en aantallen loopminuten te vermelden.

Gamers van de bank halen

ICT-expert Mark Aarts trekt innovatieve beweegprojecten rond gaming en e-sports. Met zijn initiatieven verleidt hij een doelgroep die veel overgewicht kent. “Gamers kunnen elkaar stimuleren om meer te gaan sporten of bewegen. Heel wat spelers nemen een idee serieus wanneer het van een mede-gamer komt. En ze willen soms meer met elkáar doen dan alleen achter schermen zitten”. Aarts noemt een toernooi  waar ook fors werd gevoetbald. Door bewegen in games te vlechten, doen gamers extra stappen.

Happy Life

Ook noemt Aarts een app, gekoppeld aan Minecraft, de populaire game waarmee je eigen virtuele werelden bouwt. In 2018 bracht het Sportbedrijf Deventer de app Happy Life uit. Hoe meer stappen op de smartphone, hoe meer denkbeeldige bouwstenen je verdient. Inmiddels doen drie steden mee. Beloningen kunnen deelnemers in hun eigen stad verzilveren: bijvoorbeeld gratis zwemles of meedoen aan de Groenste Obstakelrun.

Apps en fysieke maatregelen

Terug naar Cor Jansen. Als directeur van Utrecht Marketing promoot hij de stad. Daarnaast ondersteunt hij als lid van de Utrecht Development Board initiatieven om de stad meer in beweging te krijgen. Marketingtools in de vorm van nieuwe apps kunnen volgens hem verdere fysieke investeringen ondersteunen. Zijn visie: “Op afstanden die je vroeger met de auto deed, pakken mensen de snelle fiets. Maar naarmate de overheid meer investeert in de fiets, moet ook de kwaliteit van loopvoorzieningen verbeteren”. Want: “Wandelen wordt dé manier van verplaatsen in het binnenstedelijk leven.”  

Walk21

U kunt ook aanwezig zijn bij Walk21, het grootste internationale voetgangerscongres, van 7 tot 10 oktober in Rotterdam. 
Meer weten? Bezoek de website.

Dit artikel verschijnt in Verkeer in Beeld 4, september 2019.