Van rehab naar re-app

Door Gerard Tertoolen, Kim Ruijs en Johan Postma – XTNT

Verzekeraar Interpolis ontwikkelde in dit kader de AutoModus-app: een app die de bestuurder helpt zijn smartphonegebruik achter het stuur te verminderen. Op het eerste gezicht lijkt dat tegenstrijdig, maar dat is het niet. Eigenlijk werkt het heel simpel: de bestuurder sluit een autoverzekering af én registreert zich voor de AutoModus-app. Zo krijg hij korting op zijn verzekering en spaart hij punten, iedere keer dat hij de app wel aanzet voordat hij gaat rijden, maar zijn smartphone vervolgens niet gebruikt tijdens de rit.

SWOV heeft voor Interpolis het effect van de app onderzocht op een potentiële risicogroep: 465 jonge automobilisten. Van deze gebruikers zegt 74 procent dat de app helpt om smartphonegebruik tijdens het autorijden te verminderen. Dat is fors, toch is het nog te vroeg om te juichen. Wat mensen zeggen, is niet altijd wat ze doen. Bovendien gaan dingen in de wereld van vandaag snel vervelen. Maar de resultaten zijn hoopgevend.

Motieven en weerstanden

Hoe krijg je automobilisten die in meer of mindere mate ‘verslaafd’ zijn aan hun smartphone zover dat ze willen ‘afkicken’? Van ‘rehab’ - de afkickkliniek - naar ‘re-app’ dus eigenlijk. Een expertgroep van verkeerspsychologen en verkeerskundigen boog zich over het smartphonegebruik in relatie tot de AutoModus-app. Dit leverde het volgende resultaat op.

Bij gedragsverandering speelt een tweetal factoren een doorslaggevende rol: welke motieven zijn er om te veranderen (‘what’s in it for me?’) en welke drempels ervaart men bij de verandering (weerstanden)? De belangrijkste motieven zijn beloning, uitdaging, verantwoordelijk voelen en innovatief bezig zijn. Tegenover deze motieven staan de belangrijkste weerstanden privacy, zelfoverschatting, sociale druk en gewoonte (zie ook kader). Hieronder worden enkele van deze factoren uitgelicht aan de hand van het voorbeeld van de AutoModus-app.

Uitdaging

Interpolis zet met de AutoModus-app duidelijk in op het motief ‘uitdaging’: kun jij 2 maanden lang je smartphone tijdens het rijden met rust laten? Een uitdaging aangaan heeft alles met willen winnen te maken. En winnen doe je niet alleen van anderen: het beste uit jezelf halen, is ook een vorm van winnen. Zo zeggen topsporters als Roger Federer en Tiger Woods dat het belangrijker is zichzelf te overtreffen dan hun tegenstanders.

Beloning

Het ‘zoogdierenbrein’ van de mens - ook wel het limbisch systeem genoemd – is een deel van de  hersenen dat gedrag reguleert op basis van conditioneringsprincipes. Gedrag dat iets oplevert, is aantrekkelijk en wordt (vaker) vertoond, mits de beloning de juiste snaar raakt natuurlijk: iets moet wel de moeite waard zijn. Een auto-gerelateerde beloning, zoals korting op de polis of op benzine, lijkt in dit geval het meest geschikt. Een puntensysteem als bij Interpolis is ook zo gek nog niet, aangezien mensen evolutionair gezien gevoelig zijn voor sparen en ‘voorraden aanleggen’.. En – nog een eigenschap van het hersendeel dat het limbisch systeem wordt genoemd – sociale beloning werkt nog beter dan ‘spiegeltjes en kralen.’ 

Verantwoordelijkheid en zelfoverschatting

Bij appende verkeersdeelnemers ontbreekt het aan verantwoordelijkheid en filmpjes met vreselijke ongelukken laten zien, helpt niet. Juist doordat mensen hun eigen kunnen overschatten, wordt daarbij niet de link gelegd naar hun eigen gedrag. Veel effectiever is het om mensen zichzelf te laten overtuigen dat ze best zonder smartphone kunnen als ze achter het stuur zitten. En door mee te doen, zullen ze zich ook weer verantwoordelijker voelen.

Gewoonten

De hardnekkigste vijanden van gedragsverandering zijn gewoonten. Als iemand iets (met succes) altijd op een bepaalde manier heeft gedaan, waarom zou hij zijn gedrag dan veranderen? Nieuwe ervaringen opdoen werkt in dit geval het beste, aangezien het nieuwe gedrag zichzelf moet bewijzen. Daarbij is het zaak om deelnemers regelmatig te complimenteren, aan hen feedback te geven over behaalde resultaten en hen vooral te laten ervaren dat rijden zonder smartphone zo gek nog niet is.  

Samenvattend kan worden gezegd dat de app aansluit op een aantal fundamentele psychologische mechanismen. De expertgroep is dan ook heel benieuwd naar hoe het gebruik van de app zich verder ontwikkelt. Om de strijd tegen de smartphone in het verkeer te winnen is echter meer nodig. Zolang nog niet iedereen het werkelijke gevaar ervan wil erkennen, is er nog een lange weg te gaan.