Handheld bellen op de fiets levensgevaarlijk

Onderzoek naar andere landen

Schultz heeft onderzoek laten verrichten naar landen waar dit wel verboden is, zoals Denemarken en veel Zuidelijke Europese landen).  De minister geeft in haar brief toe dat er geen cijfers bekend zijn over handhaving of effectiviteit van een verbod van bellen of appen op de fiets.  De inschatting van de geconsulteerde personen is dat er geen of nauwelijks handhaving plaatsvindt. Opmerkelijk is dat de brief verwijst naar de situatie in Duitsland. In Duitsland wordt een enkele beboet voor handheld gebruik van de telefoon op de fiets. De Duitse politie geeft aan dat dit erg lastig is, omdat iemand op heterdaad betrapt moet worden en dat spraakbewegingen  geconstateerd moeten zijn. Kortom: een verbod  op handheld bellen voor fietsers is moeilijk te handhaven en op heterdaad betrapt worden is ook lastig.

Gemiste kans

Eerlijk gezegd vind ik het een gemiste kans. Terecht wordt er door critici op gewezen, dat het gebruik van een (mobiele) telefoon tijdens het besturen van een voertuig en het fietsen levensgevaarlijk is. Hoe vaak komt het niet voor, dat ik zelf als fietser of voetganger bijna tegen een fietser rijd of loop, omdat hij of zij ‘even afgeleid’ is en niet op het verkeer let. Wij weten allemaal, dat de grondgedachte van de verkeerswet- en regelgeving is, dat iedere weggebruiker zich in het verkeer op een zodanige manier moet gedragen, dat hiermee geen  gevaar op de weg wordt veroorzaakt of kan worden veroorzaakt of dat het verkeer op de weg wordt gehinderd of kan worden gehinderd.

Volle fietspaden en enkelvoudige ongevallen

De fietspaden worden steeds voller. Circa 15 miljoen fietsers rijden kriskras over 35.000 kilometer fietspad in Nederland, terwijl dit gepaard gaat met veel (bijna-)ongelukken. Jaarlijks belanden er rond de 5.000 fietsers in het ziekenhuis vanwege een enkelvoudig fietsongeval.  Een meerderheid van de fietsers die met ernstig letsel in het ziekenhuis wordt opgenomen, 5400 per jaar en daarmee ongeveer 60 procent, is het slachtoffer van een enkelvoudig fietsongeval. Dat er helaas nog steeds te veel  fietsers zijn, die met ernstig letsel in het ziekenhuis belanden, blijkt ook uit onderzoek van de SWOV. In de factsheet 'Fietsen' van augustus 2013 schrijft de SWOV letterlijk het volgende: fietsers zijn in het verkeer kwetsbaar. Het aantal verkeersdoden onder fietsers daalt langzamer dan bij de meeste andere vervoerswijzen en het aantal ernstige verkeersgewonden onder fietsers stijgt. Met name onder 12- tot en met 17-jarigen en 60-plussers vallen veel fietsslachtoffers. Uit de factsheet 'Gebruik van media-apparatuur door fietsers en voetgangers' van eveneens SWOV blijkt, dat het gebruik van media-apparatuur tijdens het lopen en het fietsen gepaard gaat met minder veilig verkeersgedrag.  Op basis van enquêteresultaten is door de SWOV geconstateerd dat het gebruik van apparatuur op de fiets het risico op een ongeval met een factor 1,4 verhoogt. Dit is te vergelijken met de risicoverhoging bij automobilisten die autorijden met een bloedalcoholgehalte (BAG) van 0,50 promille.

In de factsheet wordt expliciet verwezen naar een studie van D. De Waard en anderen uit 2010: Mobile phone use while cycling; Incidence and effects on behaviour and safety, gepublceerd in Ergonomics, vol. 53, nr. 1, p. 30-42 . Uit deze studie blijkt dat fietsers die een mobiele telefoon gebruiken, gemiddeld met een lagere snelheid fietsen, een grotere mentale inspanning rapporteren en een groter risico ervaren. Bij het SMS-en gaan fietsers meer in het midden van het fietspad rijden. Wanneer ze telefoneren of SMS-en zien fietsers vaak iets over het hoofd dan wanneer zij dit niet doen. Het SMS-en heeft het grootste effect op het fietsgedrag en wordt ook als meest gevaarlijk ervaren, zelfs bij hele lage snelheden. Daarnaast merken de onderzoekers van SWOV op dat er uit diverse onderzoeken aanwijzingen zijn gekomen, dat fietsers meer betrokken zijn bij fietsongevallen of (bijna-)ongevallen wanneer ze op de fiets een telefoon of andere apparatuur gebruiken. De SWOV-onderzoekers schrijven dat  “(…) een andere mogelijkheid een wettelijk verbod op het (handheld) gebruik van de telefoon op de fiets is. Vooralsnog zijn er in Nederland geen plannen voor wettelijke maatregelen op dit terrein (…)”.

'Vooralsnog' geen wettelijk verbod

Bijna twee jaar later – voorjaar 2015 – kondigt de Minister van Infrastructuur en Milieu aan, dat er ‘vooralsnog’ geen wettelijk verbod komt op het handheld bellen voor fietsers. Een gemiste kans, nu uit de hiervoor genoemde onderzoeken en studies overduidelijk blijkt dat (1) het gebruik van communicatieapparatuur tijdens het fietsen gepaard gaat met minder veilig verkeersgedrag en (2) het gebruik van deze apparatuur het risico op een ongeval beduidend verhoogt. Het zou de minister sieren om alsnog goed en kritisch naar de  recente onderzoeken en de studies van SWOV en Rijkswaterstaat te kijken.

Meer heil in gedragsbeinvloeding 

Schultz ziet meer heil in gedragsbeïnvloeding. Zo komen er in het voorjaar als in het najaar acties om scholieren te stimuleren om de Fietsmodus te gebruiken en daarmee prijzen te winnen. Wat houdt de Fietsmodus in? Fiets op, Modus aan! Voor de veelal jeugdige fietser is zijn telefoon alles. De hele dag door deelt hij met zijn vrienden wat hij meemaakt. Een fotootje, een appje, een update, het is leuk en zo gedaan. Maar even niet als je aan het fietsen bent. In het verkeer moet je gewoon al je aandacht bij de weg houden. Met je telefoon in Fietsmodus blijf je bereikbaar. Maar hoe langer je van je apps weet af te blijven hoe groter de kans is op een prijs. De Fietsmodus kent de volgende stappen:

1.Activeer de Fietsmodus, voordat je op de fiets stapt.

2.Fiets naar je bestemming, zonder je mobieltje te gebruiken.

3.Toch je mobieltje gebruiken? Stap af en zet de Fietsmodus even uit.

4.Om een score te behalen, moet je minimaal 1 kilometer fietsen.

5.Bekijk na je rit of je al een kans maakt op een prijs.

6.Maak kans op bioscoopkaartjes, shirts of een fiets.

Ook zullen de telecomproviders zich binnenkort beraden over wat zij, naast het meewerken aan de campagne 'Aandacht op de Weg', nog meer kunnen doen aan “verantwoord smartphonegebruik”. Naast de providers zetten ook andere marktpartijen zich in voor verantwoord smartphonegebruik. Minister Schultz vindt dat de huidige koers in Nederland vooralsnog de beste optie is, omdat zij meer gelooft in gedragsbeïnvloeding dan in een verbod op het handheld bellen op de fiets. Zij vindt dat deze koers het verdient om zich te bewijzen.  Dat een dergelijke verbod op het gebruik van handheld bellen tijdens het fietsen in de praktijk niet of nauwelijks te handhaven is, doet naar mijn mening niet af aan het feit, dat het gebruik van communicatieapparatuur levensgevaarlijk is. Het is ook volkomen terecht dat redacteur Kick Hommes in Trouw van 21 mei jl. schrijft dat het om deze reden onbegrijpelijk is, dat de minister van Infrastructuur en Milieu niet overgaat tot een wettelijk verbod op het handheld bellen tijdens het fietsen.

Lees hier de verzamelbrief van minister Schultz >>

Geraadpleegde bronnen:  SWOV, Factsheet Fietsers, Leidschendam, augustus 2013 | SWOV, Factsheet Gebruik van media-apparatuur door fietsers en voetgangers,  Leidschendam, augustus 2013 | P. Schepers, 5000 fietsers in ziekenhuis na eenzijdig ongeval | Brief minister Schultz van Infrastructuur en Milieu, kenmerk I en M/BSK-2015/90133, 19 mei 2015, gericht aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal | Kick Hommes, Fietsers mogen blijven bellen en whatsappen, Trouw, 21 mei 2015