Lachen in het verkeer, mag dat?

Humor onder de loep

Dat de woorden humeur en humor veel op elkaar lijken is geen toeval. Als iemand in de middeleeuwen lekker in zijn vel zat werd hij ‘humoristisch’ genoemd. Tegenwoordig moet je de grapjas uithangen om aanspraak op die titel te kunnen maken. Dat hebben ze in Eindhoven in ieder geval goed begrepen. De aanleiding om vrolijk te worden kan van alles zijn. Meestal is het iets dat zich in onze omgeving afspeelt, zoals een grappig verkeersbord dus, of iets dat tegen ons gezegd wordt, denk aan een mop. Het kan ook alleen maar een gedachte of een herinnering zijn; een binnenpretje.

Baby's lachen al voordat ze kunnen praten en dat is uiteraard niet omdat ze een goede grap hebben gehoord. Lachen is een biologische reactie op positieve gevoelens. Denk aan de opluchting na een vermeende aanval; onze reactie op kietelen bijvoorbeeld. Humor beïnvloedt onze emoties en meestal ook ons gedrag. En bovenal: lachen is gezond. Dat is meer dan een loze slogan. Het gaat stress tegen en maakt endorfine aan. Daarmee activeren we als het ware het beloningssysteem van onze hersenen. Het lijkt een klein beetje op het effect van opiaten; pijnstilling en een (kortstondig) gevoel van welbevinden en geluk. En, alsof dat allemaal nog niet genoeg is, humor zorgt voor een betere groepscohesie, effectievere communicatie en meer productiviteit en creativiteit. Het gaat zelfs nóg verder: veel lachen kan tot een substantiële vermindering van het risico op hartziektes leiden. Hoe meer humor, hoe beter dus, zo lijkt het.

Tegenstrijdigheid is leuk

Een kenmerk van veel grappige dingen is ‘tegenstrijdigheid’, met een mooi woord ‘incongruentie’. Het gaat dan meestal om zaken die heel onverwacht optreden. Na ‘de schrik’ of de verbazing volgt de ontspanning; door te lachen geef je daar uiting aan. Als iets strijdig is met de kennis die we denken te hebben, ervaren we dat ook als een soort aanvalletje op onze persoon. Overdreven, vreemde of onmogelijke dingen ondermijnen even het houvast in de wereld om ons heen. Na de verwarring volgt gelijk de opluchting. Neem bijvoorbeeld de onverwachte wending in de volgende zin: “Schat, ik heb je gemist’, fluisterde hij. En hij dacht ‘Volgende keer zal ik beter mikken’.

Context heel belangrijk

De context waar binnen men incongruentie ervaart bepaalt welke reactie gepast is. In de ene situatie past humor, in de andere niet. Tot mijn schande moet ik bekennen dat ik lang geleden op een feest begon te lachen om iemand die heel moeilijk liep en bijna niet uit zijn woorden kwam. Ik attendeerde anderen er op door lachend te beweren dat hij wel erg veel gedronken had, tot ik plotseling besefte dat de man helemaal niet dronken was, maar gehandicapt. De lach bevroor op mijn lippen en ik voelde me ellendig. Lachen om het gebrek aan coördinatie van een dronken man is acceptabel, lachen om gebrek aan coördinatie van een gehandicapte is smakeloos.

Het sociaal aspect van humor

Humor en lachen heeft bovenal een sociale functie. Als we alleen zijn, lachen we veel minder. Onderzoek laat zien dat met andere mensen in de buurt de kans dat er gelachen wordt met 3000 procent toeneemt. Lachen in gezelschap zorgt voor een prettig ‘wij-gevoel’ en kan het ijs breken tussen onbekenden. VU-hoogleraar Mark van Vugt verwoordt het als volgt: “De functie van lachen is om heel snel een positieve stemming op te wekken in een groep mensen, wat onze voorouders in staat stelde om met dagelijkse stress en conflicten om te gaan. Net als het vlooien bij apen heeft lachen bij de mens een kalmerende uitwerking.”

Van het sociale aspect moeten we ons trouwens ook weer niet te veel voorstellen. Heel erg ‘sociaal’ is het niet altijd. Een stuntelende docent of een hulpeloze clown kunnen we schaamteloos uitlachen. We voelen ons superieur en straffen met onze lach het gestuntel af. Daarmee geven we een signaal af: ‘tenzij je het expres deed, zou ik maar gauw normaal gaan doen. Schik je weer naar de norm.’

Speciaal voor mannen nog even dit. Psycholoog Gil Greengross vertelt in Psychology Today: “Mannen met een goed gevoel voor humor zijn aantrekkelijk als vrienden en hebben meer succes bij de vrouwen. Dit geldt vooral voor mannen die humor gebruiken om partners aan te trekken, want vrouwen vinden humor een van de belangrijkste eigenschappen bij het kiezen van een partner.” Doe er je voordeel mee.

Naar het verkeer nu

Zoals gezegd is Eindhoven sinds kort, in navolging van Illinois, op de humoristische toer. Vanwege werkzaamheden is onder meer de afslag bij de Cederlaan en het Larixplein afgesloten voor het verkeer. Lollige verkeersborden moeten het leed voor zoekende automobilisten of fietsers verzachten. Het collectief Strijp-CS kreeg de opdracht om de saaie borden op te leuken. ,,Wat is 400 meter omrijden nou op een mensenleven?'' staat er onder meer te lezen, en “Deze weg is gesloten en dat blijft nog wel even zo.'' Bewoners van Eindhoven reageren enthousiast op het initiatief.

Den Haag kon natuurlijk niet achterblijven. Daar geeft men bij omleidingen aan hoeveel extra calorieën je als fietser kan verbranden. Het verkeer leent zich in essentie - gegeven de psychologische analyse van humor hierboven – uitstekend voor een beetje lol. De eenduidigheid die we bewust hebben gecreëerd, smeekt er eigenlijk om eens doorbroken te worden. Er is volop ruimte voor verrassing in deze strenge wereld vol voorschriften. Door het een beetje te relativeren, zou het zo maar eens kunnen dat we ons zelfs wat meer aan al die regeltjes gaan houden. Ook voor het sociale aspect van humor lijkt het allemaal positief uit te pakken. De borden worden massaal gedeeld op twitter en facebook en de media lusten er deze komkommertijd wel pap van. Het imago van de gemeente – en dat is ook geen overbodige luxe – stijgt zienderogen. Kortom, totdat het gaat vervelen zou ik zeggen: doen!

Keerzijde?

Is er geen keerzijde aan dit verhaal dan? Natuurlijk wel. Maar als ik nu zou beginnen over ongewenste afleiding, verwarring, gevaarlijke onverwachte reacties en vertraging omdat mensen de onderbordjes rustig gaan lezen, dan zou ik afgezet worden als een humorloze zuurpruim. En ik weet inmiddels dat ik mijn kansen op succes daarmee niet vergroot.

Referenties

• Bergson, H., 2010, Lachen, Boom, Amsterdam
• Dunbar, R, Baron, R., Frangou, A., Pearce, E., van leeuwen, E., Stow, J., Partridge, G., Macdonald, I., Barra, V., & van Vugt, M (2011). Social laughter is correlated with an elevated pain threshold. Proceedings of the Royal Society-B doi: 10.1098/rspb.2011.1373.
• InfoNu?, 2015, Humor: wat is humor en waarom lachen we? Mens en Samenleving, TRU, Amsterdam
• Redactie, 2015, Gemeente Eindhoven pakt uit met cynische verkeersborden, AD, 24 juli
• Vraag en antwoord, hoe-werkt-mijn-lichaam, FrisB