Student aan het woord: wat is het belang voor een goede looproute?

Om mensen meer te laten lopen moet nagedacht worden over looproutes. Het ontwerpen van een voetgangersnetwerk kan hierbij helpen, schrijft Samir Ajanovic. Hij schreef zijn afstudeerscriptie over dit onderwerp bij Mobycon.

Door Samir Ajanovic

De voetganger krijgt, na jaren van focus op de fiets, in Nederland steeds meer aandacht in het gemeentelijk beleid. Een goede ontwikkeling, aangezien lopen veel voordelen kent, zoals het feit dat er geen parkeerbehoefte is.

Allereerst is het goed om te weten wat voetgangers belangrijk vinden, zodat men de gewenste veranderingen kan realiseren. Internationaal wordt veel gebruik gemaakt van de zes C’s, een verzameling van zes begrippen die voor voetgangers van belang zijn. Het gaat hierbij om Connectivity (bereikbaarheid), Convenience (toegankelijkheid), Comfort, Conviviality (leefbaarheid), Conspicuity (zichtbaarheid) en Coexistance (veiligheid). Voetgangersnetwerken vallen hier binnen het kader van bereikbaarheid.  

Samir Ajanovic

Het ontwerp van een voetgangersnetwerk is geen doel op zich, maar wel iets dat veel gemeenten in Nederland kunnen gebruiken. Lopen draagt immers niet alleen bij aan duurzame mobiliteit maar is ook goed voor de gezondheid en leefbaarheid. Een voetgangersnetwerk draagt daardoor bij aan een groter doel. Ten slotte is iedereen wel eens voetganger, zelfs als je 20 meter moet lopen naar de auto.

In een voetgangersnetwerk worden belangrijke bestemmingen in een plaats met elkaar verbonden via korte looproutes. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van doorsteken die de afstand verkleinen, waardoor voetgangers niet hoeven om te lopen. Honderd meter omlopen kost namelijk meer moeite dan honderd meter extra rijden met een auto.

Stappenplan voor een goed netwerk

In het buitenland is men al verder op het gebied van voetgangers, wat blijkt uit de zeer uitgebreide beleidsstukken van steden in Australië en de Verenigde Staten. Ook zijn er verschillende stappenplannen te vinden om een voetgangersnetwerk te ontwerpen. Na een aantal voorbeelden met elkaar vergeleken te hebben, is een stappenplan uitgewerkt waar elementen in verwerkt zijn van de gebruikte voorbeelden.

Hieronder zijn de stappen kort weergegeven:

1. Bepaal de belangrijke bestemmingen in het gebied
2. Verbind de bestemmingen met elkaar via korte en directe routes (wenslijnen)
3. Bepaal de aanlooproutes naar deze bestemmingen
4. De wenslijnen verifiëren op straat
5. Vergelijk het voetgangersnetwerk met andere netwerken voor conflictsituaties
6. Bepaal de ontwerpprincipes van het voetgangersnetwerk

Met het bovenstaande stappenplan kan een hoofdnetwerk voor voetgangers uitgestippeld worden. Bij het bepalen van de ontwerpprincipes is de inrichting van de stoep een aandachtspunt. Geparkeerde fietsen, lantaarnpalen, laadpalen, parkeerautomaten en overwoekerend struikgewas zijn geen uitzondering op de Nederlandse trottoirs.

Deze snoepen echter wel ruimte weg van de loopruimte op de stoep, waardoor de stroomfunctie van het trottoir afneemt. Dit zorgt voor ergernissen bij voetgangers met in het bijzonder mensen met een beperking. Iemand in een rolstoel heeft meer ruimte nodig dan anderen, maar door een lantaarnpaal midden op de stoep is die ruimte niet altijd beschikbaar. Daarom is het belangrijk dat een looproute ook voldoende toegankelijk is, wat overeenkomt met een van de eerdergenoemde zes C’s.

Drie stoepzones

Om rekening te houden met de verschillende dimensies van een trottoir moet de stoep verdeeld worden in zones. Er zijn drie zones te verdelen namelijk:

• Frontale zone
• Vrije doorloopruimte
• Ruimte voor obstakels

De frontale zone vormt de overgang van de publieke naar privéruimte en grenst aan de rand van de stoep. Deze ruimte kan gebruikt worden voor reclameborden, overwoekerend struikgewas en terrassen. De vrije doorloopruimte is per definitie obstakelvrij. Deze ruimte vormt de stroomfunctie van het trottoir en heeft als enige functie het verwerken van voetgangers.

In de ruimte voor obstakels kan het straatmeubilair geplaatst worden zoals openbaar groen, lantaarns en geparkeerde fietsen. Door hier een aparte ruimte voor te reserveren worden de voetgangers niet gehinderd. Dit zorgt voor een betere doorstroming en toegankelijkheid van de stoep.

In Nederland wordt veel gewerkt met een breedte van 1,80 meter voor een stoep als richtlijn. Dat is een gemiddelde breedte waarbij twee mensen in een rolstoel elkaar zonder conflict kunnen passeren. In sommige gevallen is dit de breedte van het gehele trottoir, waarbij geen rekening wordt gehouden met de verschillende zones die een stoep heeft. Zo komt het voor dat er in theorie voldoende ruimte is, maar dat dit in de praktijk niet altijd het geval is. Daarom moet de richtlijn over de breedte van trottoirs gericht zijn op de vrije doorloopruimte, zodat de stroomfunctie van het trottoir en de toegankelijkheid gewaarborgd blijven.

Overige elementen

Van de overige aspecten van de zes C’s worden hieronder een aantal voorbeelden genoemd.

Het verhogen van comfort bij een looproute zorgt voor een prettigere ervaring. Hierbij horen zaken zoals beschutting tegen weersomstandigheden en verlichting. Deze zorgen voor een comfortabele looproute in het donker of tijdens een regenbui.

Bij leefbaarheid horen verschillende inrichtingselementen zoals bankjes, groen en vuilnisbakken. Deze voorzieningen zorgen voor een schone en levendige omgeving wat een looproute aantrekkelijk maakt.

Bewegwijzering met behulp van borden en plattegronden vormen de essentie van zichtbaarheid. Door de looproutes en bestemmingen te bewegwijzeren kunnen mensen makkelijker de weg vinden. Bovendien maakt het inzichtelijk dat lopen een alternatief kan zijn voor andere modaliteiten zoals de fiets.

Ten slotte is de veiligheid ook van belang voor voetgangers. De nadruk ligt hierbij op veilig oversteken bij kruisingen met het andere verkeer. Hierbij kan gedacht worden aan middeneilanden, zebrapaden en verkeerslichten om de veiligheid te waarborgen.

Nationaal Voetgangerscongres

Samir Ajanovic schreef zijn afstudeerscriptie ‘Een Voetstap Vooruit – een studie naar voetgangersnetwerken en de stroomfunctie van troittors’ tijdens zijn afstudeerstage bij Mobycon.

Mobycon is één van de partners van het Nationaal Voetgangerscongres. Heeft de voetganger ook voorrang in jouw werk? Sluit u dan aan bij het Nationaal Voetgangerscongres dat op 8 oktober in Leeuwarden wordt georganiseerd. Voor meer informatie en aanmelden, ga je naar www.nationaalvoetgangerscongres.nl.